Gần 50,000 người Nga đã thiệt mạng trong cuộc chiến ở Ukraine, theo bản phân tích thống kê độc lập đầu tiên về số người chết trong chiến tranh của Nga.
Hai cơ quan truyền thông độc lập của Nga, Mediazona và Meduza, làm việc với một nhà khoa học dữ liệu từ Đại học Tübingen của Đức, đã sử dụng dữ liệu của chính phủ Nga để làm sáng tỏ một trong những bí mật được giữ kín nhất của Moscow – cái giá phải trả thực sự của con người trong cuộc xâm lược Ukraine.
Để làm như vậy, họ dựa vào một khái niệm thống kê phổ biến trong đại dịch COVID-19 được gọi là tỷ lệ tử vong vượt mức. Dựa trên hồ sơ thừa kế và dữ liệu chính thức về tỷ lệ tử vong, họ ước tính có nhiều nam giới dưới 50 tuổi chết hơn bình thường trong khoảng thời gian từ tháng 2 năm 2022 đến tháng 5 năm 2023.
Cả Moscow và Kiev đều không cung cấp dữ liệu kịp thời về tổn thất quân sự và mỗi bên đều cố gắng khuếch đại thương vong của bên kia. Nga đã công khai thừa nhận cái chết của hơn 6.000 binh sĩ. Các báo cáo về tổn thất quân sự đã bị che giấu trên các phương tiện truyền thông Nga, các nhà hoạt động và nhà báo độc lập cho biết. Lập hồ sơ về người chết đã trở thành một hành động thách thức và những người làm như vậy phải đối mặt với sự quấy rối và khả năng bị buộc tội hình sự.
Bất chấp những thách thức như vậy, Mediazona và Ban tiếng Nga của BBC, làm việc với một mạng lưới tình nguyện viên, đã sử dụng các bài đăng trên mạng xã hội và ảnh chụp các nghĩa trang trên khắp nước Nga để xây dựng cơ sở dữ liệu về những cái chết trong chiến tranh đã được xác nhận. Tính đến ngày 7 tháng 7, họ đã xác định được 27.423 binh sĩ Nga đã chết.
Dmitry Treshchanin, một biên tập viên của Mediazona, người đã giúp giám sát cuộc điều tra, cho biết: “Đây chỉ là những người lính mà chúng tôi biết tên và cái chết của họ trong mỗi trường hợp được xác minh bởi nhiều nguồn. Ước tính mà chúng tôi thực hiện với Meduza cho phép chúng tôi nhìn thấy những cái chết ‘ẩn giấu’, những cái chết mà chính phủ Nga đang cố gắng che giấu một cách ám ảnh và không thành công.”
Để đưa ra một cuộc kiểm đếm toàn diện hơn, các nhà báo từ Mediazona và Meduza đã lấy hồ sơ về các trường hợp thừa kế được nộp cho chính quyền Nga. Dữ liệu của họ từ Cơ quan đăng ký chứng thực quốc gia chứa thông tin về hơn 11 triệu người đã chết từ năm 2014 đến tháng 5 năm 2023.
Theo phân tích của họ, có thêm 25.000 trường hợp thừa kế đã được mở vào năm 2022 cho nam giới từ 15 đến 49 tuổi so với dự kiến. Đến ngày 27 tháng 5 năm 2023, số trường hợp vượt quá đã lên tới 47.000.
Sự gia tăng đó gần như phù hợp với đánh giá hồi tháng 5 của Nhà Trắng rằng hơn 20.000 người Nga đã bị giết ở Ukraine kể từ tháng 12, mặc dù thấp hơn so với đánh giá của tình báo Hoa Kỳ và Vương quốc Anh về tổng số cái chết của người Nga.
Vào tháng 2, Bộ Quốc phòng Anh cho biết khoảng 40.000 đến 60.000 người Nga có thể đã thiệt mạng trong cuộc chiến. Một đánh giá bị rò rỉ từ Cơ quan Tình báo Quốc phòng Hoa Kỳ đưa ra con số người Nga thiệt mạng trong năm đầu tiên của cuộc chiến là 35.000 đến 43.000.
“Số liệu của họ có thể chính xác, hoặc có thể không,” Treshchanin, biên tập viên của Mediazona, cho biết trong một email. “Ngay cả khi họ có nguồn từ Bộ Quốc phòng Nga, dữ liệu của chính họ có thể không đầy đủ. Rất khó để tập hợp tất cả thương vong từ quân đội, Rosgvardia, tiểu đoàn Akhmat, các công ty quân sự tư nhân khác nhau, trong đó Wagner là công ty lớn nhất, nhưng không phải là công ty duy nhất. Thương vong giữa các tù nhân, lần đầu tiên được Wagner tuyển dụng và bây giờ là MoD, cũng là một chủ đề rất mơ hồ, có nhiều khả năng bị thao túng. Số liệu thống kê thực sự có thể cho kết quả tốt hơn.”
Bộ Quốc phòng Anh cho biết trong một đánh giá tình báo được công bố hôm thứ Hai, nhiều trường hợp tử vong của Nga – cũng như các vụ cắt cụt chi – lẽ ra có thể được ngăn chặn bằng cách sơ cứu tốt hơn ở tuyến đầu. Bộ Quốc phòng Nga cho biết trung bình có khoảng 400 thương vong mỗi ngày trong 17 tháng, tạo ra một “cuộc khủng hoảng” trong chăm sóc y tế chiến đấu có khả năng làm suy yếu các dịch vụ y tế cho dân thường ở các khu vực biên giới gần Ukraine.
Một cách độc lập, Dmitry Kobak, một nhà khoa học dữ liệu từ Đại học Tübingen của Đức, người đã xuất bản công trình về số ca tử vong do COVID-19 quá mức ở Nga, đã thu được dữ liệu về tỷ lệ tử vong được chia nhỏ theo độ tuổi và giới tính cho năm 2022 từ Rosstat, cơ quan thống kê chính thức của Nga.
Ông phát hiện ra rằng có thêm 24.000 nam giới dưới 50 tuổi chết vào năm 2022 so với dự kiến, một con số phù hợp với phân tích dữ liệu thừa kế.
Đại dịch COVID-19 khiến việc tính toán có bao nhiêu người đàn ông sẽ thiệt mạng ở Nga kể từ tháng 2 năm 2022 nếu không có chiến tranh trở nên khó khăn hơn. Cả hai phân tích đều điều chỉnh các tác động kéo dài của COVID đối với tỷ lệ tử vong bằng cách lập chỉ số tỷ lệ tử vong của nam giới so với tỷ lệ tử vong của nữ giới.
Sergei Scherbov, một học giả tại Viện Phân tích Hệ thống Ứng dụng Quốc tế ở Áo, cảnh báo rằng “sự khác biệt về số ca tử vong giữa nam và nữ có thể thay đổi đáng kể chỉ do tính ngẫu nhiên”.
“Tôi không nói rằng không thể có quá nhiều nam giới tử vong, nhưng nói theo thống kê, sự khác biệt về số ca tử vong này có thể chỉ là kết quả của sự ngẫu nhiên,” ông nói.
Những người Nga mất tích nhưng không được chính thức công nhận là đã chết, cũng như công dân Ukraine chiến đấu trong các đơn vị của các nước cộng hòa Donetsk và Luhansk tự xưng, không được tính vào số lượng này.
Kobak thừa nhận rằng vẫn còn một số điều không chắc chắn, đặc biệt là đối với cái chết của những người đàn ông lớn tuổi. Hơn nữa, thật khó để biết có bao nhiêu binh sĩ Nga mất tích thực sự đã chết. Nhưng ông cho biết cả hai yếu tố đều không có tác động lớn.
Ông nói: “Sự không chắc chắn đó lên tới hàng ngàn. Kết quả nhìn chung là hợp lý.”
Bộ Quốc phòng Nga đã không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận.
Meduza là một cơ quan truyền thông độc lập của Nga đã hoạt động lưu vong được tám năm, có trụ sở chính tại Riga, Latvia. Vào tháng 4 năm 2021, chính quyền Nga đã chỉ định Meduza là “đặc vụ nước ngoài”, khiến việc tạo thu nhập từ quảng cáo trở nên khó khăn hơn và vào tháng 1 năm 2023, Điện Kremlin đã cấm Meduza là một “tổ chức không mong muốn” bất hợp pháp.
Moscow cũng đã dán nhãn hãng truyền thông độc lập Mediazona là “đặc vụ nước ngoài” và chặn trang web của hãng này sau cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine.
Việt Linh (Theo Common Dreams)