Dân biểu Ocasio-Cortez (DN.Y.) hôm Chủ nhật đã cảnh báo về việc “mở rộng quyền lực độc đoán” của Tòa án Tối cao và yêu cầu các nhà lập pháp ở Đồi Capitol sử dụng tất cả thẩm quyền giám sát của họ để thăm dò và ngăn chặn tham nhũng bên trong Tòa án Tối cao.
Ocasio-Cortez nói rằng: “Các tòa án, nếu họ tiến hành mà không có bất kỳ sự kiểm tra nào đối với quyền lực của họ, không có bất kỳ sự cân bằng nào về quyền lực của họ, thì chúng ta sẽ bắt đầu thấy sự mở rộng quyền lực phi dân chủ và độc tài nguy hiểm trong Tòa án Tối cao. Đó là những gì chúng ta đang thấy hiện nay, từ việc đảo ngược quyền phá thai cho đến phán quyết phân biệt đối xử và nói thẳng ra là tước bỏ tư cách con người và phẩm giá của những người LGBTQ ở Hoa Kỳ. Đây là những loại phán quyết báo hiệu một nguy cơ leo thang nguy hiểm đối với chủ nghĩa độc đoán và tập trung quyền lực trong tòa án”.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
CNN’s Dana Bash đã hỏi rằng: “Bạn đang nói rằng quyền lực của các thẩm phán bằng cách nào đó nên bị hạn chế phải không?“
Ocasio-Cortez trả lời rằng: “Chúng tôi có nhiều công cụ để đối phó với hành vi sai trái, hành vi quá khích và lạm dụng quyền lực và Tòa án Tối cao đã không nhận được sự giám sát đầy đủ cần thiết để duy trì tính hợp pháp của chính họ. Và trong quá trình đó, chính họ đã phá hủy tính hợp pháp của tòa án, điều này cực kỳ nguy hiểm cho toàn bộ nền dân chủ của chúng ta.”
Tòa án tối cao khiến việc thu hẹp khoảng cách giàu nghèo giữa các chủng tộc thậm chí còn khó khăn hơn.
Chỉ trong vòng 24 giờ, hai phán quyết từ tòa án cấp cao nhất của quốc gia—một phán quyết bãi bỏ việc sử dụng tuyển sinh đại học có ý thức về chủng tộc và phán quyết thứ hai hủy bỏ kế hoạch xóa nợ cho sinh viên của Tổng thống Biden —đẩy lùi nhiều năm tiến bộ hướng tới công bằng kinh tế và cơ hội giáo dục lớn hơn cho sinh viên da màu.
Trong các phán quyết này, Tòa án Tối cao gần như đã làm sâu sắc thêm bất bình đẳng giàu nghèo về chủng tộc bằng cách hủy bỏ cơ hội xóa nợ mà người Mỹ da đen đang nắm giữ một cách không cân xứng, đồng thời giảm khả năng tiếp cận của sinh viên da màu đối với các trường đại học ưu tú của Hoa Kỳ—và cơ hội tài chính mà họ có thể mang lại các sinh viên tốt nghiệp của họ.
Kế hoạch xóa nợ cho sinh viên của Tổng thống Biden sẽ xóa khoản nợ lên tới 10.000 đô la cho những người vay có thu nhập thấp và trung bình, đồng thời tăng gấp đôi số tiền đó cho những người vay có hoàn cảnh nghèo nhất. Kế hoạch này sẽ loại bỏ các khoản nợ của khoảng 45% người vay Da đen nắm giữ, làm tăng tài sản của họ lên tới 40%.
Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành NAACP Derrick Johnson cho biết rằng: “Quyết định của Tòa án Tối cao hủy bỏ chương trình nợ sinh viên của Tổng thống là một sự coi thường rõ ràng đối với nhu cầu của hàng triệu người Mỹ—đặc biệt là người Mỹ da đen. Giáo dục từ lâu đã được coi là con đường dẫn đến sự giàu có cho thế hệ, giải phóng kinh tế và bảo đảm giấc mơ Mỹ. Hãy nói rõ ràng – khoản nợ sinh viên đang giết chết giấc mơ đó.”
Điều này một phần là do những người Da đen vay nhiều khoản hơn để trả cho giáo dục đại học một cách không tương xứng—thường là do các hộ gia đình Da đen tiết kiệm ít hơn để trả cho việc học đại học của con cái, do khoảng cách giàu nghèo giữa các chủng tộc. Sau đó, đối mặt với sự phân biệt đối xử trên thị trường lao động, những người vay Da đen thường kiếm được ít tiền hơn và sau đó trả nợ chậm hơn, làm gia tăng thêm tình trạng bất bình đẳng giàu nghèo hiện có. Khi không đồng ý với quyết định của tòa án cấp cao về việc hủy bỏ việc nhập học có ý thức về chủng tộc, Thẩm phán Ketanji Brown Jackson đã xem xét kỹ lưỡng nhiều cách mà lịch sử nô lệ và phân biệt đối xử của Hoa Kỳ đã thúc đẩy sự bất bình đẳng giàu nghèo về chủng tộc hiện có, điều này vẫn chưa giảm bớt nhiềutrong nhiều thập kỷ. Cô ấy viết rằng: “Những khoảng cách dựa trên chủng tộc đã phát triển lần đầu tiên từ nhiều thế kỷ trước là tiếng vọng từ quá khứ vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Bắt đầu với sự giàu có và thu nhập.”
Khoảng cách tài chính đó là lý do chính khiến nhiều trường đại học hàng đầu trong nhiều năm đã sử dụng chủng tộc như một yếu tố trong tuyển sinh của họ: bởi vì lịch sử đã bảo đảm rằng ở Mỹ chủng tộc và sự giàu có có mối liên hệ với nhau—và trong giáo dục đại học, đó là sự giàu có, có lẽ còn hơn thế nữa.
Thông thường, các trường trung học tư thục chuẩn bị tốt hơn cho học sinh để trở thành ứng viên đại học cạnh tranh. Sau đó, các lớp luyện thi đắt đỏ và tư vấn tuyển sinh giúp tạo điều kiện thuận lợi cho việc vào các trường đại học hàng đầu. Một khi sinh viên đến trường, chi phí học phí tăng vọt củng cố hệ thống phân cấp kinh tế xã hội hiện có: Các gia đình giàu có trả học phí cho con cái họ, trong khi sinh viên từ các gia đình có thu nhập thấp và trung bình tự tài trợ bằng các khoản vay. Khi những sinh viên đó tốt nghiệp, một nhóm được giữ toàn bộ tiền lương của họ trong khi nhóm kia cắt hết từng phần để trả nợ, với lãi suất ngày càng chồng chất, trong vài thập niên sau đó. Khi đó, giáo dục đại học trở thành động cơ chính giúp người giàu ngày càng giàu hơn, trong khi những người Mỹ còn lại, đặc biệt là dân da màu, đã nghèo lại càng nghèo thêm và nợ nần chồng chất.
Tòa án Tối cao đã không đưa ra hướng giải quyết vấn đề dai dẳng này và cơ hội lớn hơn để bình đẳng hóa cơ hội giáo dục và an ninh tài chính cho tất cả mọi người. Thay vào đó, họ chọn ủng hộ quan niệm sai lầm rằng xã hội Mỹ đã đủ bình đẳng rồi.
Những gì Tòa án Tối cao ngày nay ủng hộ và đưa ra những phán quyết cực đoan đã tố cáo từ hệ thống công lý cao nhất đất nước vẫn đang tồn tại một hình thức phân biệt chủng tộc là thứ đã từng có mặt trên đất nước này hàng trăm năm nay. Đây chính là một kết quả của những tên nô bộc cho giới tài phiệt trong Thượng viện mà Mitch McConnell đã dọn đường cho Trump để có thể lấp đầy nhiều ghế hơn trong một nhiệm kỳ so với bất kỳ tổng thống nào kể từ thời Franklin Roosevelt.
Nhưng đó không phải là toàn bộ câu chuyện.
Đa số hiện tại trên tòa án tồn tại do các yếu tố chính trị lớn ủng hộ đảng Cộng hòa trong thời kỳ hậu chiến và hoàn cảnh lịch sử là cơ hội cho cả sáu người bảo thủ được bổ nhiệm và xác nhận. Nói chính xác hơn là chính George W. Bush và Donald Trump – hai Tổng thống đã bổ nhiệm năm thẩm phán, những người cùng với Clarence Thomas, tạo nên đa số bảo thủ 6-3 hiện tại. Đảng Cộng hòa cũng gặp nhiều may mắn hơn trong việc Tòa án Tối cao bị bỏ trống ghế khi họ đang kiểm soát Tòa Bạch Ốc và đang giữ đa số tại Thượng viện. Một may mắn nữa đến với đảng Cộng hòa là kể từ Thế chiến thứ hai, với đảng Cộng hòa giữ chức vụ Tổng thống trong 40 năm và đảng Dân chủ là 38 năm, không một tổng thống Dân chủ nào trong suốt những thập niên đó có thể bổ nhiệm và xác nhận một chánh án. Ngược lại, bốn trong số sáu tổng thống của Đảng Cộng hòa trong cùng thời kỳ đó — Dwight Eisenhower, Richard Nixon, Ronald Reagan và George W. Bush — đã có cơ hội bổ nhiệm chánh án.
Trong suốt lịch sử của mình, Tòa án Tối cao đã đưa ra các quyết định chính trị quan trọng, đôi khi được thúc đẩy bởi các khuynh hướng ý thức hệ mạnh mẽ. Nhưng nó cũng có truyền thống lý tưởng hóa sự đồng thuận phi đảng phái và tìm kiếm sự đồng ý chung bất cứ khi nào có thể. Hơn nữa, các thẩm phán cá nhân đôi khi dường như phát triển theo quan điểm và liên minh của họ trong thời gian họ làm việc tại tòa án, đôi khi khiến tổng thống đã bổ nhiệm họ hoặc các thành viên trong đảng của ông ấy thất vọng. Đó là một truyền thống tốt nhưng điều này đã bị phá vỡ từ khi John Roberts lên làm Chánh án vào tháng 9 năm 2005 cộng với 5 thẩm phán bảo thủ ngày càng lộ rõ quan điểm cực đoan, phân biệt chủng tộc nhiều hơn.
Nhưng, ít người Mỹ biết được một điều về một tổ chức thực sự nắm quyền và quyết định các nhân vật được đề cử vào Tòa án Tối cao, một tổ chức đầy quyền lực mà thẩm phán liên bang nào cũng phải nễ sợ, kể cả ông Merrick Garland, đó là: Hiệp hội Liên bang.
Hiệp hội liên bang đã phát triển cả về số lượng, ảnh hưởng và khả năng gây quỹ. Thành công có lẽ ngoài những giấc mơ của nó, là giờ đây họ đã có được sáu thành viên bảo thủ trong Tòa án Tối cao với thời gian có thể phục vụ lợi ích của đảng Cộng hòa, các Tổng thống Cộng hòa với ngắn nhất là từ 37 đến 42 năm nữa. Hiệp hội liên bang đã đóng một vai trò không nhỏ trong việc nâng cao vị thế của họ, tích cực tuyển dụng và thăng chức cho các ứng cử viên cho ghế dự bị và hỗ trợ các ứng cử viên bảo thủ của Đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống.
Đa số bảo thủ của tòa án hiện tại thường được coi là đa số của Hiệp hội Liên bang. Và người đứng đầu nhóm đa số này, đúng 17 năm sau, Samuel Alito đã lật đổ quyền phá thai của nữ giới Mỹ và 18 năm sau, chính John Roberts là người đã ký vào bản kiến nghị xóa bỏ hành động khẳng định trong tuyển sinh đại học vào tuần này. Có thể nói, những cái cây mà Hiệp hội liên bang ươm trồng sau 18 năm đã cho ra những trái theo đúng ý họ.
Một ngày nào đó trong tương lai gần, người Mỹ có thể sẽ phải nói lời tạm biệt với hôn nhân đồng giới, tạm biệt quyền tự chủ bản thân, quyền tự quyết định bản thân và chuyện sinh nở của nữ giới.
Và điều nguy hiểm cuối cùng này, ít được báo chí nhắc đến hơn nhiều so với những cái khác, sẽ phá hủy nền dân chủ về mặt chức năng bằng cách cho phép các cơ quan lập pháp tiểu bang — về mặt pháp lý — các quận mang lại cho người dân nông thôn nhiều đại diện hơn trong các cơ quan lập pháp so với người thành thị. Con tàu Hiệp hội Liên bang đầy quyền lực đang được điều khiển bởi Leonard Leo, cựu lãnh đạo của Hiệp hội Liên bang, đang chạy với tốc độ khá nhanh trên đường ray dân chủ nhưng chạy ngược hướng với các nền dân chủ khác trên thế giới và dường như khó có thể ngăn chặn, người Mỹ có thể rồi phải chịu đựng sự bất công kéo dài cả một thế hệ với các quyết định cánh hữu sẽ đưa người Mỹ quay trở lại thời kỳ bình thường của thế kỷ XIX.
Điều đó có thể xảy ra. Nhưng nó không phải là không thể tránh khỏi. Nếu Tổng thống Biden và đảng Dân chủ mạnh mẽ hơn, cương quyết hơn để thay đổi luật chơi sòng phẳng trong Tòa án Tối cao, chỉ có cách này thôi, không còn phương cách nào khác. Và người chịu trách nhiệm lớn nhất cho sự thay đổi quan trọng này chính là vị Tổng thống thứ 46, Joe Biden.
Lời kết:
Đảng Dân chủ đã thiếu may mắn trong quá khứ. Và cơ hội sửa sai là hiện nay, với Thượng viện đang trong tay đảng Dân chủ và Tổng thống Biden, nhưng một lần nữa, ông Biden đã quá thận trọng, đặt nặng chuẩn mực và cách hành xử nghiêm chỉnh của một Tổng thống không muốn lạm quyền và tạo một tiền lệ không tốt cho ngành Tư pháp của đất nước, nhưng đó có phải là một suy nghĩ, nhận thức đúng đắn trong hoàn cảnh hiện tại hay không?
Theo tôi là không, với bằng chứng là nhiều tổ chức dân sự, dân qhuyền, nhiều đảng viên Dân chủ đã rất lo lắng cho viễn cảnh một Tòa án Tối cao bị đảng Cộng hòa thao túng, chính trị hóa và nghiêng hẳn về phía bảo thủ cực đoan, độc tài trong vài chục năm nữa, nếu không có gì bất ngờ xảy ra.
Có lẽ ông Biden nên có một lần được ai đó nói cho ông nghe một câu tục ngữ Việt Nam: “Đi với bụt mặc áo cà sa, đi với ma mặc áo giấy”, thì may ra ông sẽ thay đổi nhận thức hiện nay.
Việt Linh, 03.07.2023