Hậu quả sẽ như thế nào với một hay nhiều bản cáo trạng, với một hay nhiều vụ truy tố và khả năng ảnh hưởng đến chiến dịch tranh cử của Donald Trump sẽ ra sao?
Điều gì sẽ xảy ra nếu ông ta vượt thoát thành công thì nhiệm kỳ thứ hai có thể xảy ra của Donald Trump sẽ mang đến những điều gì?
Đây có lẽ là những câu hỏi chẳng ai muốn nghe, muốn biết câu trả lời cả.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Điều II của Hiến pháp Hoa Kỳ đặt ra các tiêu chuẩn rất rõ ràng cho chức vụ tổng thống: Tổng thống phải trên 35 tuổi, cư trú tại Hoa Kỳ trong 14 năm liên tục và là công dân sinh đẻ tại Hoa Kỳ.
Trong các trường hợp liên quan đến các tiêu chuẩn tương tự đối với các thành viên của Quốc hội, Tòa án Tối cao đã cho rằng các tiêu chuẩn đó tạo thành một “mức trần hiến định” – nghiêm cấm bất kỳ tiêu chuẩn bổ sung nào được áp đặt bằng bất kỳ cách nào.
Vì vậy, Hiến pháp không yêu cầu tổng thống không bị truy tố, kết án hoặc bỏ tù, nên một người đang bị truy tố hoặc đang ở trong tù vẫn có thể ra tranh cử và thậm chí có thể giữ chức vụ tổng thống. Đây có lẽ là luật lạ lùng nhất thế giới mà tôi tin là chỉ có nước Mỹ mới có, không có quốc gia nào khác mà một kẻ bị kết án, đang ở tù lại có thể tranh cử và nếu đắc cử vẫn có thể làm Tổng thống, còn chuyện điều hành việc nước từ trong tù cho đến lúc mãn hạn tù hay từ ân xá cho mình để bước ra khỏi nhà tù, thẳng tiến về Tòa Bạch Ốc thì tôi thật sự không nắm rõ chi tiết này, vì nếu có xảy ra thì đó là lần đầu tiên xảy ra tại nước Mỹ này, chẳng có mấy ai nghĩ đến là trường hợp quái lạ, ngược đời của những vị cha già dân tộc nghĩ chi những điều luật lạ đời, chẳng giống ai trên hành tinh này.
Đây là tiêu chuẩn pháp lý phổ biến sẽ áp dụng cho cựu Tổng thống Trump. Thực tế về bản cáo trạng và khả năng xét xử của ông ta không liên quan đến tư cách của ông ta cho chức vụ theo Hiến pháp.
Tuy nhiên, dường như không nghi ngờ gì về việc bản cáo trạng, kết án hoặc cả hai – chưa nói đến án tù – sẽ ảnh hưởng đáng kể đến khả năng thực hiện chức năng của một tổng thống. Và những bậc tiền nhân soạn thảo ra Hiến pháp không đưa ra câu trả lời dễ dàng để lớp hậu bối ngày nay trong thế kỷ 21 biết cách để giải quyết vấn đề.
Điều hành việc nước từ trong tù, chuyện lạ chỉ xảy ra ở Mỹ?
Một ứng cử viên tổng thống có thể bị chính quyền tiểu bang hoặc liên bang truy tố và kết án. Bản cáo trạng đối với một tội phạm cấp tiểu bang có vẻ ít quan trọng hơn so với các cáo buộc liên bang do Bộ Tư pháp đưa ra.
Tuy nhiên, cuối cùng thì cảnh tượng của một phiên tòa hình sự tại tòa án tiểu bang hoặc liên bang sẽ có tác động đáng kể đến chiến dịch tranh cử tổng thống và đến uy tín của một tổng thống, nếu được bầu.
Tất cả các bị cáo được coi là vô tội cho đến khi được chứng minh là có tội. Nhưng trong trường hợp bị kết án, việc giam giữ trong nhà tù tiểu bang hoặc liên bang liên quan đến những hạn chế về quyền tự do sẽ ảnh hưởng đáng kể đến khả năng lãnh đạo của tổng thống, một Tổng tư lệnh của đất nước nhưng đang trong tù.
Về điểm này – rằng hoạt động với tư cách là tổng thống sẽ khó khăn khi bị truy tố hoặc sau khi bị kết án – đã được trình bày rõ ràng trong một bản ghi nhớ năm 2000 do Bộ Tư pháp viết. Bản ghi nhớ được Văn phòng Luật sư Pháp lý năm 1973 đưa ra trong vụ Watergate có tiêu đề “Khả năng chấp nhận của Tổng thống, Phó Tổng thống và các Viên chức Dân sự khác đối với Truy tố Hình sự Liên bang khi đương chức.”
Bản ghi nhớ năm 1973 là Tổng thống Richard Nixon đang bị điều tra vì vai trò của ông trong vụ đột nhập Watergate và Phó Tổng thống Spiro Agnew đang bị điều tra bởi đại bồi thẩm đoàn vì tội trốn thuế.
Hai bản ghi nhớ năm 1973 và 2000 này đề cập đến việc liệu một tổng thống đương nhiệm có thể bị truy tố theo Hiến pháp khi đang tại vị hay không. Họ kết luận là KHÔNG, không thể truy tố một Tổng thống đương nhiệm.
Nhưng với một tổng thống bị truy tố hay bị kết án hoặc bị cả hai trước khi nhậm chức, nếu đặt ví dụ như trường hợp Trump nếu may mắn được đắc cử thì sao?
Khi đánh giá liệu một tổng thống đương nhiệm có thể bị truy tố hoặc bỏ tù khi đang tại chức hay không, cả hai bản ghi nhớ năm 1973 và 2000 đều vạch ra những hậu quả của một bản cáo trạng đang chờ giải quyết đối với hoạt động của tổng thống tại chức. Bản ghi nhớ trước đó đã sử dụng những từ ngữ mạnh mẽ rằng: “Cảnh tượng một Tổng thống đang tại chức bị truy tố hay bị kết án hay bị cả hai sẽ trông rất khó coi và khó làm việc tròn trách nhiệm.”
Thậm chí, các bản ghi nhớ có lưu ý rằng việc truy tố hình sự đối với một tổng thống đương nhiệm có thể dẫn đến “sự can thiệp vật lý vào việc thực hiện các nhiệm vụ chính thức của Tổng thống và điều đó sẽ dẫn đến tình trạng mất khả năng lao động.”
Bản ghi nhớ ở đây đề cập đến sự bất tiện của một phiên tòa hình sự sẽ làm giảm đáng kể thời gian điều hành việc nước của tổng thống đối với các nhiệm vụ nặng nề của ông.
Nhưng đó cũng là ngôn ngữ của luật sư để mô tả một trở ngại trực tiếp hơn đối với khả năng điều hành việc nước của tổng thống, đó là: Ông ấy vẫn có thể phải ngồi tù.
Theo bản ghi nhớ năm 1973 có ghi rằng: “Tổng thống đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong việc thi hành luật pháp, điều hành các mối quan hệ đối ngoại và bảo vệ Tổ quốc.”
Bởi vì những chức năng cốt lõi này đòi hỏi phải gặp gỡ, liên lạc hoặc tham vấn với quân đội, các nhà lãnh đạo nước ngoài và các quan chức chính phủ ở Hoa Kỳ và nước ngoài theo những cách không thể thực hiện được khi đang trong tù.
Học giả luật hiến pháp Alexander Bickel đã nhận xét vào năm 1973 rằng “rõ ràng nhiệm kỳ tổng thống không thể được tiến hành từ nhà giam.”
Các tổng thống hiện đại là những người thường xuyên đi công tác trong nước và toàn cầu để gặp gỡ các nhà lãnh đạo quốc gia và các tổ chức toàn cầu khác. Rõ ràng là họ không thể làm những việc này khi đang ở trong tù. Họ cũng không thể kiểm tra hậu quả của các thảm họa thiên nhiên trong nước, không thể ăn mừng những thành công và sự kiện quốc gia hoặc phát biểu trước công dân và các nhóm về các vấn đề trong nước một cách trực tiếp.
Hơn nữa, các tổng thống cần truy cập thông tin mật và các cuộc họp giao ban. Nhưng việc phải ở trong tù rõ ràng cũng sẽ làm tổn hại đến khả năng của tổng thống trong việc tiếp cận những thông tin như vậy, những thông tin này thường phải được lưu trữ và xem trong một căn phòng an toàn được bảo vệ chống lại mọi hình thức gián điệp, bao gồm cả chặn sóng vô tuyến – là những thứ không thể có trong nhà tù.
Tuy nhiên, giới tinh hoa chính trị phải làm gì nếu cử tri Mỹ thực sự bầu một tên tội phạm đang bị giam giữ trong tù làm Tổng thống?
Trong lịch sử Hoa Kỳ đã từng có trường hợp này xảy ra. Ít nhất đã có một ứng cử viên tổng thống đang bị giam giữ, Eugene Debs, đã giành được gần một triệu phiếu bầu trong tổng số 26,2 triệu phiếu bầu trong cuộc bầu cử năm 1920.
Một phản ứng tiềm năng có thể xảy ra bởi Tu chính án thứ 25, cho phép Nội các của tổng thống tuyên bố tổng thống “không thể thực hiện các quyền hạn và nhiệm vụ của văn phòng của mình từ trong nhà tù.” và tự bầu ra một Tổng thống khác không qua bầu cử.
Tuy nhiên, hai bản ghi nhớ năm 1973 và 2000 của Bộ Tư pháp lưu ý rằng những người soạn thảo Tu chính án thứ 25 chưa bao giờ xem xét hoặc đề cập đến việc giam giữ làm cơ sở cho việc không thể thực hiện các quyền hạn và nhiệm vụ của một Tổng thống.
Họ viết rằng việc thay thế tổng thống theo Tu chính án thứ 25 sẽ “không đủ sức nặng đối với sự lựa chọn được cân nhắc của người dân về việc họ muốn phục vụ ai với tư cách là Tổng thống của họ.”
Lời kết:
Có lẽ nên dựa vào các Tu chính án có sẵn để giải quyết vấn đề thực sự khó này. Nếu cử tri Mỹ vẫn quyết tâm chọn một tên tội phạm tệ hại, xấu xa đang thi hành án tù để trả giá cho những sai phạm trước đây, thì đó cũng là một hình thức của quyền tự quyết, tự chọn, tự sinh, tự diệt.
Tôi thì chỉ ráng tìm cho ra câu thành ngữ Việt Nam mình để áp vào lời kết cho bài bình luận hôm nay sao cho thích hợp nhất, và câu đó là: “Bụng làm dạ chịu”.
Đúng vậy, “Bụng làm dạ chịu”, vì chẳng có quân thù, đối thủ nào tấn công hay đánh sập nước Mỹ cả, chỉ có những người Mỹ bảo thủ cực đoan, những người da trắng tự cho họ là thượng đẳng và một đoàn âm binh MAGA theo đóm ăn tàn sẽ đánh sập nước Mỹ của những người Mỹ còn lại.Việt Linh 07.04.2023