WASHINGTON (AP) — Khi bước vào tháng đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Donald Trump đã hành động với tốc độ chóng mặt, mạnh mẽ tái định hình các chuẩn mực chính trị, xã hội và kinh tế của Mỹ, đồng thời xác định lại vai trò của nước này trên trường quốc tế.
Trump trao quyền cho tỷ phú Elon Musk sa thải hàng nghìn nhân viên liên bang và thậm chí đóng cửa một số cơ quan do Quốc hội thành lập. Những động thái này phần nào làm lu mờ các chính sách cứng rắn của ông đối với nhập cư, kiểm soát biên giới Mỹ-Mexico, xóa bỏ các chương trình đa dạng, công bằng, hòa nhập (DEI) và thu hẹp quyền lợi của người chuyển giới.
Ngoài ra, Trump còn áp đặt hàng loạt thuế quan mới đối với các đối tác thương mại của Mỹ, bất chấp cảnh báo của các nhà kinh tế rằng điều này có thể đẩy giá cả tăng cao và làm trầm trọng thêm lạm phát.
Dưới đây là những diễn biến quan trọng trong bốn tuần đầu tiên của nhiệm kỳ:
Sa thải hàng loạt nhân viên liên bang
Chính quyền Trump đã sa thải hàng nghìn công chức vẫn đang trong giai đoạn thử việc, một số người chỉ có chưa đầy một giờ để rời khỏi văn phòng. Những người mất việc bao gồm các nhà khoa học y tế, chuyên gia cơ sở hạ tầng năng lượng, nhân viên ngoại giao, đặc vụ FBI, công tố viên, chuyên gia dữ liệu nông nghiệp và nhân sự tại các cơ quan viện trợ nước ngoài.
Tại Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng (CFPB), chính quyền không chỉ muốn cắt giảm gần như toàn bộ lực lượng lao động mà còn xóa sạch dữ liệu trong 12 năm qua. Tuy nhiên, một thẩm phán đã ra lệnh tạm dừng việc giải thể cơ quan này cho đến ngày 3/3.
Dù Trump từng cam kết “đảo lộn Washington,” những động thái này có thể tác động quy mô lớn đến hàng nghìn nhân viên liên bang và làm gia tăng tỷ lệ thất nghiệp nếu việc sa thải diễn ra trên quy mô lớn.
Những thách thức pháp lý
Ngay từ ngày nhậm chức, Trump đã đối mặt với làn sóng kiện tụng dồn dập. Hiện chính quyền của ông đang bị thách thức bởi khoảng 70 vụ kiện trên toàn quốc, nhằm ngăn chặn các sắc lệnh hành pháp và kế hoạch cắt giảm quy mô chính phủ.
Do Quốc hội do Đảng Cộng hòa kiểm soát không có nhiều động thái phản đối, hệ thống tòa án đã trở thành mặt trận chính trong cuộc chiến chống lại Trump. Hơn một chục phán quyết đã được ban hành, tạm thời ngăn chặn một số chính sách của ông, bao gồm việc chấm dứt quyền công dân tự động cho người sinh ra tại Mỹ và cho phép nhóm của Elon Musk truy cập dữ liệu liên bang nhạy cảm.
Ngay cả các thẩm phán do Đảng Cộng hòa bổ nhiệm cũng đưa ra những phán quyết bất lợi cho Trump. Đáp lại, ông ám chỉ khả năng xem xét lại vai trò của tòa án, tuyên bố: “Có lẽ chúng ta cần xem xét lại các thẩm phán.” Trong khi đó, Nhà Trắng khẳng định sẽ kháng cáo mọi phán quyết cản trở chương trình nghị sự của Trump.
Nền kinh tế có dấu hiệu suy yếu
Trong bối cảnh chính sách liên tục thay đổi, dữ liệu kinh tế mới nhất cho thấy những dấu hiệu đáng lo ngại.
Lạm phát đã tăng 0,5% trong tháng 1, trong khi chỉ số giá tiêu dùng trong ba tháng qua ghi nhận mức tăng hàng năm 4,5%, cho thấy giá cả đang có xu hướng tăng trở lại. Điều này đi ngược với cam kết của Trump rằng ông sẽ nhanh chóng kiểm soát lạm phát ngay sau khi nhậm chức.
Ngoài ra, doanh số bán lẻ giảm 0,9% trong tháng 1, làm dấy lên lo ngại về niềm tin tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế. Sản lượng công nghiệp cũng giảm 0,1%, chủ yếu do sản xuất ô tô và linh kiện sụt giảm 5,2%. Nếu xu hướng này tiếp tục trong tháng 2, nền kinh tế Mỹ có thể đối mặt với nhiều khó khăn hơn.
Chiến tranh thương mại leo thang
Trump tiếp tục chiến lược “thương mại công bằng” bằng cách áp đặt thuế quan mới đối với Trung Quốc, đồng thời chuẩn bị áp thuế nhập khẩu lên Canada và Mexico. Ông tuyên bố sẽ sớm công bố các đợt thuế quan tiếp theo để “cân bằng” với mức thuế mà các nước khác áp lên Mỹ.
Tuy nhiên, các quốc gia khác cho rằng Trump đang tính cả thuế giá trị gia tăng (VAT) – một loại thuế tiêu dùng phổ biến ở châu Âu – vào hệ thống thuế quan của Mỹ, khiến mức thuế mà ông đề xuất trở nên cao hơn nhiều.
Trump cũng lên kế hoạch áp thuế bổ sung đối với ô tô, chip máy tính và dược phẩm, bên cạnh mức thuế 25% đối với thép và nhôm mà ông đã công bố trước đó. Chưa rõ liệu đây có phải là chiến thuật đàm phán hay là cách Trump tăng nguồn thu cho chính phủ.
Quyền lực của Quốc hội dần bị xói mòn, nhưng vẫn xuất hiện những dấu hiệu phản kháng.
Khi Trump mở rộng quyền hành pháp, Quốc hội—cơ quan nắm quyền kiểm soát ngân sách liên bang—ngày càng bị suy giảm ảnh hưởng.
Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson (R-La.) tỏ ra ủng hộ, gọi chương trình của Musk là “rất thú vị” và khẳng định Trump đang thực thi các biện pháp hợp pháp. Tuy nhiên, một số nghị sĩ Đảng Cộng hòa đã bắt đầu lên tiếng phản đối, nhất là khi các chương trình quan trọng tại địa phương bị cắt giảm ngân sách.
Ví dụ, Hạ nghị sĩ Carlos Gimenez (R-Fla.) đã kêu gọi Bộ An ninh Nội địa ngừng trục xuất hàng loạt người Venezuela đang cư trú tại Miami. Ông khẳng định: “Tôi không phải là người vô dụng. Tôi là một nghị sĩ.”
Trong khi đó, các nghị sĩ Dân chủ đã tham gia biểu tình bên ngoài các cơ quan liên bang bị đóng cửa, đồng thời đề xuất các dự luật nhằm bảo vệ các chương trình quan trọng. Họ thậm chí còn đệ trình điều khoản luận tội Trump liên quan đến kế hoạch tái phát triển Gaza.
Trump muốn thiết lập trật tự thế giới mới
Trump gần đây đã gọi điện cho Tổng thống Nga Vladimir Putin, đề xuất đàm phán chấm dứt chiến tranh Ukraine. Sau cuộc gọi, Trump thông báo rằng nhóm của ông và Putin sẽ bắt đầu đàm phán ngay lập tức. Ông cũng liên hệ với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy để thảo luận về khả năng đàm phán hòa bình.
Đây là một diễn biến quan trọng trong cuộc xung đột đã khiến hàng trăm nghìn người thiệt mạng hoặc bị thương nặng. Tuy nhiên, quá trình đàm phán vẫn còn nhiều trở ngại.
Zelenskyy khẳng định sẽ không gặp Putin trừ khi Trump đưa ra một kế hoạch hòa bình cụ thể. Ông cũng kêu gọi Mỹ và các đồng minh cam kết đảm bảo an ninh cho Ukraine và tham gia vào việc định hình thỏa thuận hòa bình.
Tuy nhiên, Trump đang vấp phải sự phản đối từ các nhà lãnh đạo châu Âu sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth gợi ý rằng NATO có thể không kết nạp Ukraine. Điều này làm dấy lên lo ngại rằng Trump đang điều chỉnh chính sách đối ngoại theo hướng có lợi cho Moscow.
Dù Trump đang tái định hình chính trị Mỹ và thế giới theo cách chưa từng có, nhưng những thách thức pháp lý, kinh tế và chính trị có thể khiến nhiệm kỳ thứ hai của ông gặp không ít trở ngại.
Nguồn AP
