(AP) – Các cựu quan chức liên bang và chuyên gia độc lập đã nhiều tháng cảnh báo rằng việc Tổng thống Donald Trump mạnh tay cắt giảm nhân sự tại Cơ quan Thời tiết Quốc gia (NWS) có thể đe dọa tính mạng người dân.
Sau khi mưa lớn và lũ quét tàn phá vùng Texas Hill Country hôm thứ Sáu, NWS đã bị giới chức địa phương chỉ trích vì các bản dự báo được cho là “không đầy đủ.” Dù phần lớn quan chức tại bang Texas do Cộng hòa kiểm soát tránh đổ lỗi trực tiếp cho Trump, phe Dân chủ không mất nhiều thời gian để liên hệ thảm họa khiến ít nhất 80 người thiệt mạng – trong đó có hơn hai chục bé gái và nhân viên trại hè – với các đợt cắt giảm nhân sự.
Văn phòng NWS phụ trách khu vực này có năm nhân viên làm việc trong ca đêm khi giông bão hình thành – con số được xem là tiêu chuẩn. Các quan chức hiện tại và cựu nhân viên NWS bênh vực cơ quan, cho biết cảnh báo lũ quét nghiêm trọng đã được phát đi từ rạng sáng. Brian LaMarre, cựu giám đốc NWS tại Tampa, nói: “Việc phát đi cảnh báo lũ quét thảm họa ngay từ đầu cho thấy mức độ cảnh giác cao của các nhà khí tượng.”
Vấn đề điều phối và liên lạc
Tuy nhiên, nhiều câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ về mức độ phối hợp giữa NWS và chính quyền địa phương trong đêm xảy ra lũ. Chính quyền Trump đã cắt giảm hàng trăm vị trí tại NWS, khiến gần một nửa trong 122 văn phòng dự báo trên toàn quốc mất ít nhất 20% nhân lực, một số nơi không còn vận hành 24/7. Hàng trăm nhà dự báo kỳ cựu cũng bị khuyến khích về hưu sớm.
Chính phủ còn đề xuất cắt giảm 27% ngân sách Bộ Thương mại – cơ quan chủ quản NWS – và đóng cửa nhiều trung tâm nghiên cứu khí hậu, thời tiết và đại dương.
Trang web của NWS khu vực Austin/San Antonio (phụ trách hạt Kerr bị thiệt hại nặng) cho thấy 6 trong số 27 vị trí đang bị bỏ trống, bao gồm cả quản lý chịu trách nhiệm cảnh báo và điều phối ứng phó khẩn cấp. Nhân viên từng giữ vị trí này rời đi vào tháng 4 sau hơn 17 năm làm việc, không lâu sau khi nhận email kêu gọi nghỉ hưu để tránh bị sa thải.
Lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện Chuck Schumer hôm thứ Hai yêu cầu mở điều tra liệu tình trạng thiếu nhân lực có góp phần gây ra “thảm họa nhân mạng” ở Texas hay không.
Tổng thống Trump thì phủ nhận mọi liên hệ giữa cắt giảm nhân sự và dự báo lũ, gọi trận lũ là “sự kiện bất ngờ không ai lường trước được.”
Cảnh báo từ giới chuyên gia
Các cựu quan chức và chuyên gia khí tượng cảnh báo việc cắt giảm ồ ạt sẽ làm suy yếu khả năng dự báo chính xác, đặc biệt với các cơn bão di chuyển nhanh. Louis Uccellini – cựu giám đốc NWS – nói: “Khi nhân viên phải làm việc xuyên đêm rồi tiếp tục ca sáng do thiếu người, nguy cơ bỏ sót cảnh báo là rất thật.”
Sau khi trở lại nhiệm kỳ hai, Trump ban hành loạt sắc lệnh cho phép Bộ Hiệu năng Chính phủ (DOGE), do tỷ phú Elon Musk lãnh đạo giai đoạn đầu, cắt giảm sâu nhân sự và hợp đồng – không cần Quốc hội thông qua. Dù Musk đã rời Washington sau mâu thuẫn công khai với Trump, chính sách do ông đề xuất vẫn đang được duy trì, ảnh hưởng tới hàng chục ngàn công chức.
Đây là một phần trong nỗ lực kéo dài hơn một thập kỷ của đảng Cộng hòa nhằm tư nhân hóa các chức năng của NOAA – cơ quan bao gồm NWS. Theo kế hoạch hành pháp Project 2025, mà Trump từng giữ khoảng cách trong chiến dịch tranh cử nhưng lại đang triển khai sau khi tái đắc cử, NOAA có thể bị giải thể để chuyển giao các chức năng cho khu vực tư nhân.
Thiếu hụt khiến chất lượng dự báo suy giảm
Việc thiếu nhân sự đã khiến một số văn phòng cắt giảm số lần dự báo khu vực và ngừng phóng bóng thăm dò khí quyển – công cụ thu thập dữ liệu quan trọng. Vào tháng 4, NWS còn tạm ngừng cung cấp bản dịch dự báo và cảnh báo sang các ngôn ngữ khác ngoài tiếng Anh, bao gồm tiếng Tây Ban Nha, trước khi bị buộc phải khôi phục do phản ứng gay gắt từ công chúng.
Đài quan sát khí hậu trên đỉnh núi lửa Mauna Loa (Hawaii) – nơi theo dõi nồng độ CO₂ suốt nhiều thập kỷ – cũng đang nằm trong danh sách cắt giảm. Vào ngày 25/6, NOAA bất ngờ thông báo Lầu Năm Góc sẽ ngừng xử lý dữ liệu từ ba vệ tinh thời tiết quan trọng dùng để theo dõi bão từ xa.
Ông LaMarre cho biết: “Việc mất dữ liệu từ vệ tinh quốc phòng là như gỡ bỏ thêm một mảnh ghép trong bức tranh cảnh báo bão – càng thiếu mảnh, bức tranh càng mờ nhạt và cảnh báo càng kém hiệu quả.”
Quan chức Trump phủ nhận sa thải
Trong hai phiên điều trần trước Quốc hội, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick gọi các báo cáo về việc sa thải nhà khí tượng là “tin giả,” dù các hãng tin lớn – bao gồm AP – đã xác minh thông tin cắt giảm nhân sự.
Dù đang áp dụng lệnh đóng băng tuyển dụng, NOAA cho biết sẽ tuyển hơn 100 vị trí “thiết yếu,” và điều chuyển nhân viên để lấp chỗ trống tại các văn phòng khu vực. Nhưng đến nay, chưa có vị trí nào được đăng tuyển chính thức.
Khi được hỏi làm sao NWS có thể “đủ nhân lực” mà vẫn đăng tuyển hàng loạt vị trí, phát ngôn viên Bộ Thương mại Kristen Eichamer nói rằng Trung tâm Bão Quốc gia ở Miami vẫn đầy đủ nhân sự và các vị trí tuyển thêm chỉ nhằm “mở rộng nguồn lực.”
Trong một bức thư chung, ông Uccellini cùng bốn cựu giám đốc NWS từng phục vụ dưới cả hai đảng đã lên tiếng cảnh báo: chính quyền Trump đã khiến khoảng 550 nhân viên rời bỏ NWS – tương đương hơn 10% lực lượng.
“Họ sẽ không thể duy trì mức độ dịch vụ hiện tại. Điều chúng tôi sợ nhất là mạng sống bị mất vì văn phòng dự báo quá thiếu người – nỗi sợ này không chỉ của chúng tôi mà còn của những người làm việc ở tuyến đầu và cả công chúng đang phụ thuộc vào họ.”
Lo ngại mùa bão sắp tới
Trong khi Trung tâm Bão Quốc gia ít bị ảnh hưởng bởi cắt giảm, nhiều nhà khí tượng địa phương bày tỏ lo ngại nghiêm trọng khi mùa bão bắt đầu.
Phát thanh viên kỳ cựu John Morales ở Nam Florida hôm 3/6 nói thẳng trên sóng truyền hình: “Với việc thiếu nhân sự từ Tampa đến Key West, chúng tôi có thể không còn đưa ra dự báo chính xác như trước.” Ông kêu gọi người dân gọi điện cho nghị sĩ của họ để phản đối.
“Chất lượng dự báo đang suy giảm – và chúng ta có thể không biết chính xác sức mạnh của cơn bão trước khi nó đổ bộ vào đất liền.”
