Chen Gang
Việc ông Tần Cương bị cách chức Ngoại trưởng và biến mất một cách bí ẩn đang gây bất ổn cho giới chính trị ưu tú của Trung Cộng và hình ảnh ‘ổn định’ của Tập Cận Bình.
Việc loại bỏ Tần Cương, vị Ngoại trưởng trẻ nhất của Trung Cộng trong nhiều thập niên, và vụ mất tích bí ẩn kéo dài một tháng của người đàn ông 57 tuổi này đã thu hút sự chú ý trên toàn cầu.
Nhưng, trong khi phần lớn suy đoán tập trung vào Tần Cương, 57 tuổi và lý do tại sao ông ta bị sa thải – với hồ sơ về các cuộc họp của ông ta với tư cách là bộ trưởng ngoại giao bị xóa khỏi trang web của bộ ngoại giao Trung Cộng – tình tiết này không chỉ nói về một bộ trưởng trong chính phủ của ông Tập Cận Bình bỗng nhiên mất tích.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Về bản chất, đây là sự không thể đoán trước và sự mờ nhạt của giới tinh hoa chính trị của Trung Cộng, sự hỗn loạn dường như vẫn tiếp diễn bất chấp sự kìm kẹp sắt đá của Chủ tịch Tập Cận Bình đối với quốc gia, đảng viên và người dân, và hậu quả đối với các chính trị gia cấp cao của Trung Cộng cũng như các nhà đầu tư nước ngoài.
Trong nhiều thập niên, những người theo dõi Trung Cộng đã cố gắng thiết kế một khung phân tích để giúp họ hiểu về Đảng Cộng sản và hoạt động của nó. Tuy nhiên, sự thiếu minh bạch của ĐCSTQ đã cản trở phần lớn nỗ lực của họ.
Bí ẩn về vị Ngoại trưởng trẻ tuổi mới đây là ví dụ mới nhất.
Gần đây, Chủ tịch Trung Cộng Tập Cận Bình đã chấm dứt mô hình chia sẻ quyền lực ở cấp cao nhất đã thịnh hành trong nhiệm kỳ của hai người tiền nhiệm Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào, theo đó một lãnh đạo tập thể phụ trách với lộ trình kế nhiệm rõ ràng.
Nhiệm kỳ thứ ba chưa từng có của ông Tập Cận Bình với tư cách là bí thư đảng và chủ tịch nước đã chính thức nhận được sự chấp thuận của Đại hội Đảng lần thứ 20 vào năm ngoái, từ đó ông nổi lên quyền lực hơn bao giờ hết bằng cách đưa những người trung thành vào các cơ quan cao nhất của đảng-nhà nước – Bộ Chính trị, Ủy ban Thường vụ và Hội đồng Nhà nước.
Quan điểm của nhiều nhà quan sát là việc Tập Cận Bình củng cố quyền lực – ít nhất là trong ngắn hạn – cho thấy rằng con lắc chính trị của ĐCSTQ đã chuyển sang một mô hình kẻ thắng được cả, nhàm chán nhưng ổn định hơn với các đội hình nhân sự cố định và việc thực thi chính sách đồng nhất và tập thể.
Sự vắng mặt bí ẩn và sự sụp đổ của Tần Cương, sau sự trỗi dậy thần tốc của ông, cho thấy họ đã sai.
Tại Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc năm nay, Tần Cương đảm nhận vị trí quan trọng là Ủy viên Quốc vụ viện, đứng trên các bộ trưởng nội các thông thường.
Tập Cận Bình biết Tần Cương rất rõ từ thời ông còn là trưởng nhóm nghi lễ ngoại giao của Chủ tịch, và thời gian làm đại sứ tại Hoa Kỳ và Vương quốc Anh của nhà ngoại giao này đã đánh bóng uy tín của ông.
Ông Tần Cương được Tập Cận Bình chọn làm Ủy viên Quốc vụ viện. Và vì không có người kế nhiệm rõ ràng nào sau ông Tập Cận Bình được chỉ định tại Đại hội Đảng lần thứ 20, nên lợi thế về tuổi tác của ông Tần Cương khiến ông trở thành một ứng cử viên tiềm năng với tư cách là người thừa kế rõ ràng, trong trường hợp Tập Cận Bình nên chọn một người nào đó làm người kế vị.
Ảnh hưởng của ông Tần Cương trong giới lãnh đạo ĐCSTQ cũng được thể hiện rõ ràng trong cách ông thực hiện vai trò ngoại trưởng của mình. Sau Đại hội, giới lãnh đạo đất nước thấy rõ rằng Trung Cộng cần sửa chữa mối quan hệ với các cường quốc, đặc biệt là Hoa Kỳ, quốc gia đã áp đặt áp lực kinh tế, an ninh và công nghệ to lớn lên Trung Quốc.
Ông Tần Cương đã làm khá tốt công việc của mình, giúp ông Tập Cận Bình gặp Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden tại Bali, Indonesia, vào tháng 11 năm 2022. Hai bên đã đồng ý thực hiện các hành động cụ thể để đưa quan hệ Trung-Mỹ trở lại đúng hướng và tiếp tục liên lạc chiến lược.
Mặc dù động lực sau đó bị gián đoạn bởi vấn đề khinh khí cầu bí ẩn vào tháng 2 năm 2023, nhóm của ông Tần Cương vẫn tiếp tục nỗ lực bằng cách duy trì liên lạc với Hoa Kỳ. Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken, người đã hủy bỏ kế hoạch ban đầu tới Trung Cộng do sự cố khinh khí cầu, vẫn tìm cách gặp ông Tần Cương ở Bắc Kinh vào tháng 6, một tuần trước khi ông mất tích.
Ông Tần Cương cũng cố gắng xoay trục khỏi chính sách ngoại giao “chiến lang” cứng rắn mà ông từng là gương mặt đại diện. Nhóm của ông đã làm dịu lập trường của Trung Cộng về chiến tranh Ukraine bằng cách giữ khoảng cách với Nga. Ông đã viết một bài cho The Washington Post, nói rằng cánh cửa quan hệ Trung-Mỹ sẽ vẫn mở và không thể đóng lại.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Zhao Lijian, một “chiến binh sói” nổi tiếng, đã bị gạt sang một bên và không xuất hiện trước công chúng sau khi ông Tần Cương trở thành bộ trưởng ngoại giao. Quan hệ của Trung Cộng với châu Âu cũng được thúc đẩy sau khi Tổng thống Pháp, Emmanuel Macron và Chủ tịch Ủy ban châu Âu, Ursula von der Leyen đến thăm Bắc Kinh vào tháng 4 năm nay.
Có một mối liên hệ rõ ràng giữa sự trỗi dậy thần tốc của ông Tần Cương và kế hoạch của Tập Cận Bình nhằm giảm bớt áp lực địa chính trị và thu hút thêm đầu tư và công nghệ nước ngoài để thúc đẩy nền kinh tế đang phát triển của Trung Cộng.
Vì vậy, sự biến mất đột ngột của ông Tần Cương chắc chắn sẽ có tác động sâu rộng cả trong và ngoài Trung Cộng. Và nó tiết lộ rằng quyền chỉ huy của Tập Cận Bình đối với đảng Cộng sản có thể đã không chấm dứt được chủ nghĩa bè phái trong ĐCSTQ, điều có thể góp phần vào sự sụp đổ của Tần Cương.
Việc ông Vương Nghị, người tiền nhiệm của Tần Cương ở tuổi 69, đã thay thế Tần và quay trở lại thành bộ trưởng ngoại giao một lần nữa sau khi mãn nhiệm là điều bất thường. Điều này có thể bộc lộ nỗi lo của lãnh đạo cấp cao về việc bổ nhiệm nhầm người vào vị trí quan trọng này. Xét cho cùng, với môi trường quốc tế hỗn loạn hiện nay và nền kinh tế trì trệ của Trung Cộng, bất kỳ sai lầm nhân sự nào cũng có thể dẫn đến bất ổn chính trị và làm gia tăng tranh giành quyền lực trong nội bộ Đảng về các vị trí chủ chốt và định hướng chính sách.
Tuy nhiên, cũng không có gì bí mật khi chính sách xây dựng cầu nối với phương Tây của Tần Cương xung đột với chiến lược cứng rắn của Vương Nghị, và vấp phải sự chỉ trích gay gắt từ nhiều đồng nghiệp của ông, ngay cả trong Bộ Ngoại giao.
Sự kiện ông Tần Cương cho thấy bản chất sinh tử được bao bọc một cách tế nhị của nền chính trị Trung Quốc, trong đó cơ cấu chính trị ủng hộ quyền lực của Tập Cận Bình tạo ra những người đồng tình, nhưng các lợi ích dường như khác biệt luôn sẵn sàng hợp tác với nhau để lật đổ các mối đe dọa được nhận thức.
Sự thiếu minh bạch về việc loại bỏ Tần Cương cũng sẽ làm tổn hại niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài vào Bắc Kinh vào thời điểm Hoa Kỳ và các đồng minh nói riêng đang cố gắng tách rời các nền kinh tế của phương Tây khỏi nền kinh tế của Trung Cộng.
Nếu chính sách đối ngoại của Trung Cộng quay trở lại chế độ “chiến lang cứng rắn”, các giám đốc điều hành nước ngoài có thể đánh giá lại các quyết định của họ về việc mở rộng kinh doanh ở Trung Cộng do rủi ro địa chính trị và chuỗi cung ứng ngày càng gia tăng.
Trong vài tháng qua, đặc biệt là sau khi các hạn chế Zero-COVID kết thúc, Trung Cộng đã trải thảm đỏ để giữ các công ty đa quốc gia ở lại nước này, vì nhiều công ty trong số họ đang đa dạng hóa chuỗi cung ứng của mình ra khỏi Trung Cộng.
Lời kết:
Khi Giám đốc điều hành Tesla Elon Musk đến thăm Thượng Hải vào tháng 5 năm 2023, Tần Cương đã nói với Elon Musk rằng chính phủ Trung Cộng sẽ tiếp tục cung cấp một môi trường kinh doanh thân thiện cho các công ty nước ngoài. Tần Cương bảo đảm với Elon Musk rằng Trung Cộng sẽ tiếp tục mở cửa và cải cách thị trường trong tương lai.
Một thành ngữ Trung Cộng nói rằng “trà nguội khi người đi”. Có nghĩa là, khi Tần Cương ra đi, các nhà đầu tư và thế giới nói chung không biết liệu lời nói của ông ấy có còn giá trị hay không.
Chen Gang
Translated & Summarized: Việt Linh