Tuần trước, Bộ Tư pháp đã quyết định đối đầu với một trong những trục trặc nguy hiểm và có thể bị các đảng viên Cộng Hòa lợi dụng nhiều nhất tại các tòa án của Hoa Kỳ.
Đó là Bộ Tư pháp hy vọng sẽ vô hiệu hóa những thẩm phán liên bang tồi tệ nhất của Trump.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Có một số thẩm phán xét xử liên bang ở Texas — Matthew Kacsmaryk , Drew Tipton và Reed O’Connor có lẽ là những người được biết đến nhiều nhất trong số họ — những người này phần lớn hành xử như những tay đao phủ bịt kín mặt chỉ trung thành với đảng Cộng Hòa và luôn đưa ra những phán quyết có lợi cho đảng Cộng Hòa và nếu bị cáo là những người da đen, da màu thì chắc chắn là họ sẽ phải nhận những phán quyết bất công, có hại nghiêng về họ.
Nói một cách dễ hiểu hơn, nếu các đảng viên Cộng Hòa muốn có một lệnh tòa để bãi bỏ An sinh Xã hội, Medicare, Obamacare hoặc tấn công quyền kiểm soát sinh đẻ hay bất cứ thứ gì thì những tay thẩm phán bặm trợn này sẵn lòng cung cấp những phán quyết chìu theo ý các đồng đảng Cộng Hòa ngay.
Thông thường, việc một vài thẩm phán xét xử có quan điểm cực đoan, đưa ra những phán quyết bất công và chìu theo ý đảng phái sẽ là điều đáng tiếc trong hệ thống tòa án của đất nước. Theo Trung tâm Tư pháp Liên bang, có 71 thẩm phán xét xử liên bang ở tiểu bang Texas và các vụ kiện liên bang được cho là sẽ được giao ngẫu nhiên cho một thẩm phán liên bang địa phương ngay sau khi chúng được đệ trình.
Vì vậy, nếu các tòa án liên bang của Texas hoạt động bình thường, công bằng và cởi mở, thì các thẩm phán như Matthew Kacsmaryk hoặc Drew Tipton sẽ chỉ thỉnh thoảng được chỉ định các vụ án do các đương sự đưa ra với một chương trình nghị sự liên quan đến chính trị.
Nhưng quy trình phân công trường hợp ở Texas không hoạt động bình thường. Tòa án liên bang Texas chỉ định 100% của tất cả các trường hợp được nộp ở Amarillo cho Kacsmaryk. Họ chỉ định hầu như tất cả các trường hợp được nộp ở Victoria cho thẩm phán cực đoan Drew Tipton. Điều đó có nghĩa là các đương sự cánh hữu có thể bảo đảm vụ kiện của họ sẽ được xét xử bởi một thẩm phán đồng minh chỉ bằng cách nộp đơn kiện tại một trong hai thành phố này.
Công bằng mà nói, không có gì rõ ràng rằng hệ thống này được thiết lập cho các mục đích bất chính và làm việc theo quan điểm chính trị, đảng phái— Texas là một tiểu bang lớn với bốn khu vực tư pháp liên bang, mỗi khu vực có diện tích hàng trăm dặm vuông. Việc giao tất cả các vụ kiện được đệ trình ở Amarillo cho một thẩm phán thực sự ngồi ở Amarillo có thể giúp các đương sự bình thường không phải di chuyển hàng trăm dặm đến phiên tòa. Nhưng tác động thực tế của hệ thống phân công được bảo đảm này là các đương sự cánh hữu từ khắp nơi trên đất nước sẽ đến những nơi như Amarillo hoặc Victoria để tranh tụng những vụ kiện liên quan đến chính trị.
Một khi thẩm phán được lựa chọn bởi các đương sự, các thẩm phán có thể ban hành lệnh có hiệu lực trên toàn quốc để thực hiện bất kỳ chính sách nào mà các đương sự mong muốn, vụ việc sẽ chuyển đến Vòng thứ năm – nơi 12 trong số 17 thẩm phán đang hoạt động của tòa án được nắm giữ bởi những người được Đảng Cộng hòa bổ nhiệm, và là nơi có nhiều xác suất thành công, thắng kiện khi được phe ta hỗ trợ.
Các thẩm phán cực đoan như Tipton hoặc Kacsmaryk thường có chung cách tiếp cận linh hoạt đối với luật có lợi nghiêng về phía mà các đương sự bảo thủ có thể nhận được từ các thẩm phán được xem là những tên thiên lôi phục vụ cho đảng Cộng Hòa.
Kết quả là các chính sách cánh hữu sẽ được thực hiện bởi một số ít thẩm phán ngoại lệ thường có hiệu lực trong nhiều tháng hoặc thậm chí hơn một năm trước khi Tòa án Tối cao cuối cùng có thể can thiệp và khôi phục lại một chút sự tỉnh táo hay tạm gọi là đòi hỏi một chút sự liêm chính, chí công vô tư một cách tối thiểu.
Thứ Ba tuần trước, Bộ Tư pháp cuối cùng đã quyết định rằng phải làm gì đó để giải quyết vấn đề này.
Họ đã đệ đơn kiến nghị về một trong những vụ án chính trị của Kacsmaryk, lập luận rằng ông ta phải chuyển vụ án đến một địa điểm mà nó sẽ được chỉ định ngẫu nhiên từ danh sách có nhiều hơn một thẩm phán.
Kiến nghị lập luận rằng việc các tòa án liên bang Texas cho phép các đương sự bảo thủ lựa chọn thẩm phán của riêng họ đã “làm suy yếu niềm tin của công chúng vào việc quản lý công lý.”
Trên thực tế, khả năng Kacsmaryk chấp nhận đề nghị này là rất nhỏ. Kacsmaryk đã dành thời gian ngắn ngủi của mình trên băng ghế dự bị để làm xói mòn niềm tin của công chúng vào việc thực thi công lý bằng các quyết định tư pháp không phù hợp với luật pháp.
Nhưng ít nhất, kiến nghị này sẽ cho phép Bộ Tư pháp kháng cáo vấn đề này lên chuỗi tư pháp — và cuối cùng là lên Tòa án Tối cao, nơi các thẩm phán có thể can thiệp nếu họ muốn.
Nhưng khi vấn đề lên đến Tòa án Tối cao thì có giải quyết được hay không với tỷ lệ 6/3 nghiêng về các tay bảo thủ cực đoan như hiện nay?
Ít nhất một công lý bảo thủ đã thừa nhận rằng số lượng lệnh cấm trên toàn quốc được đưa ra từ các tòa án cấp dưới là một vấn đề khó giải quyết. Tuy nhiên, cho đến nay, những thẩm phán Taliban đa số do GOP chỉ định của Tòa án Tối cao đã khá hài lòng khi để các thẩm phán như Kacsmaryk phá hoại các chính sách của chính quyền Biden trong nhiều tháng hoặc lâu hơn — mặc dù đôi khi họ chỉ ra tay can thiệp sau khi chính sách đó đã bị đình chỉ gần một năm và đến lúc đó, các thẩm phán bảo thủ trong Tòa án Tối cao mới chịu thừa nhận là quyết định của Tòa án cấp dưới đã sai. Nói chung, họ thường biện minh rằng không có thơi gian, cần phải nghiên cứu, điều tra, và vụ nào cũng cần cả năm trở lên để giải quyết, thực ra, nếu làm việc với tính cách công bằng, liêm chính thì chỉ cần tối đa vài tháng là có thể giải quyết xong. Nên tôi nói thẳng, không ngại ngần rằng, hệ thống tòa án Hoa Kỳ đang bị những thẩm phán bảo thủ cực đoan thao túng và lũng đoạn, muốn gây khó cho chính quyền của đảng đối lập nhiều nhất có thể.
Vậy thì làm sao tạo được niềm tin nơi người dân Mỹ đây?
Nhưng với lần này, khi Bộ Tư pháp mạnh mẽ ra tay để chống lại việc hệ thống tòa án đất nước đi sai đường, nhét vào tay những thẩm phán cực đoan các vụ kiện quan trọng liên quan đến chính trị thì điều này có khả năng khiến Tòa án Tối cao bối rối khi hành động. Bao che cho đám đàn em cấp dưới như Matthew Kacsmyryk và Drew Tipton thì sẽ bị công chúng và báo chí lên án là bè đảng, toa rập để phá hoại hệ thống luật pháp mà không bảo vệ, che chắn cho đám ngưu đầu mã diện cấp dưới thì sẽ bị các đảng viên Cộng Hòa và Trump chê là yếu đuối, nhu nhược.
Matthew Kacsmaryk được cho là thẩm phán cực đoan và tồi tệ nhất ở Hoa Kỳ.
Theo nguyên tắc chung, các luật sư miễn cưỡng yêu cầu thẩm phán chuyển vụ việc của họ cho một thẩm phán khác vì bất kỳ lý do gì, bất kể chính đáng đến đâu, bởi vì những loại yêu cầu này có xu hướng gây phản cảm cho thẩm phán. Đặc biệt, Bộ Tư pháp có lý do chính đáng để né tránh những yêu cầu như vậy bởi vì họ là bên có nhiều kinh nghiệm trong nhiều vụ kiện tụng liên bang. Nếu DOJ chọc giận một thẩm phán liên bang nào đó, thì dường như chắc chắn rằng họ sẽ phải trình diện trước thẩm phán đó một lần nữa, một cuộc tái ngộ không mong muốn.
Thẩm phán cực đoan Matthew Kacsmaryk đã ra phán quyết chống lại chính quyền Biden rất nhiều lần và tỏ ra rất thù địch với chính ý tưởng rằng luật đôi khi đòi hỏi những kết quả mà các nhà hoạt động cánh hữu không thích, đến nỗi Bộ Tư pháp rất có thể đã tính toán rằng họ không có gì để mất ngoài việc phản đối Kacsmaryk.
Hồ sơ của Matthew Kacsmaryk cho thấy ông ta từng là luật sư tại một công ty luật của Cơ đốc giáo, Kacsmaryk đã tuyên bố rằng chuyển giới là một “rối loạn tâm thần” và tất cả những người đồng tính đều “rối loạn nhận thức”. Kacsmaryk chống lại “Cuộc cách mạng tình dục” bắt đầu từ những năm 1960 và 1970 và tuyên bố “rằng hôn nhân, tình dục, bản dạng giới và thậm chí cả đứa trẻ chưa sinh phải khuất phục trước những ham muốn tình dục của những người trưởng thành được giải phóng”.
Kacsmaryk là thẩm phán liên bang đầu tiên tán thành một cuộc tấn công vào quyền tránh thai sau quyết định của Tòa án Tối cao loại bỏ quyền phá thai theo hiến pháp vào tháng 6 năm ngoái. Ông ta đã cố gắng vô hiệu hóa lệnh cấm phân biệt đối xử người trong cộng đồng LGBTQ của liên bang đối với các nhà cung cấp dịch vụ y tế. Và ông ta cũng muốn cấm thuốc mifepristone, một loại thuốc được sử dụng trong hơn một nửa số ca phá thai.
Kacsmaryk là một thẩm phán cực đoan nhất của đảng Cộng Hòa, rất sẵn lòng ra tay để hoàn thành các mục tiêu của Đảng Cộng hòa. Nói cách khác, với một nhân vật nổi tiếng của Đảng Cộng hòa luôn sẵn sàng thách thức quy tắc của luật pháp, thì không khó để nhận biết trước là với Kacsmaryk, ông ta sẽ đem đến thành công cho những người bảo thủ đem đơn kiện đến nơi ông ta, bất kể nó có hợp pháp hay không, nếu ai không đồng ý, cứ việc kháng cáo và đưa lên cấp cao hơn, thời gian trung bình trên dưới một năm để đến được bàn của các thẩm phán trong Tòa án Tối cao được xem là một chiến thắng cho ông ta rồi.
Bây giờ, với câu hỏi liệu DOJ có bất kỳ cơ hội thành công nào trong nỗ lực hạn chế việc lạm quyền của các thẩm phán GOP không?
Kiến nghị của Bộ Tư pháp chủ yếu dựa trên luật liên bang quy định nơi có thể khởi kiện các quan chức liên bang. Ngoại trừ những trường hợp dặc biệt, những vụ kiện như vậy phải được nộp tại khu vực tư pháp nơi “nguyên đơn cư trú.”
Texas được chia thành bốn quận tư pháp liên bang, các quận phía Bắc, phía Đông, phía Tây và phía Nam của Texas, và Kacsmaryk nằm ở quận phía Bắc. Tuy nhiên, theo DOJ, luật tiểu bang cho rằng nguyên đơn cư trú ở bất kỳ đâu trong Texas đều có quyền muốn nộp ở đâu cũng được.
Trong khi đó, luật liên bang quy định rằng “một nguyên đơn muốn kiện đang ở đâu thì chỉ được nộp đơn nơi trung tâm của khu vực đang cư trú”. DOJ lập luận rằng “địa điểm chính” của tiểu bang Texas là Austin, thủ phủ của tiểu bang, nằm ở Quận phía Tây của Texas. Vì vậy, trường hợp này không thể được xét xử tại phòng xử án Quận phía Bắc của Kacsmaryk.
Ngoài ra, DOJ còn chỉ ra một đạo luật cho phép các vụ án được chuyển sang một quận khác “để thuận tiện cho các bên và nhân chứng, vì lợi ích của công lý.” Trong số những điều khác, DOJ còn lập luận thêm rằng “lợi ích của công chúng đối với việc quản lý và phân phối, xếp đặt công bằng của công lý sẽ bị tổn hại nếu hồ sơ có dấu hiệu rõ ràng về việc mua chuộc thẩm phán không được kiểm soát.”
Trong hai lập luận này, lập luận sau ngày càng mạnh mẽ hơn. Mặc dù lập luận trước vẫn có thể thành công trong việc chuyển trường hợp này ra khỏi phòng xử án của Kacsmaryk, nhưng các đương sự trong tương lai có thể giải quyết tranh luận này bằng cách chỉ cần thêm một nguyên đơn vào vụ án sống ở Quận phía Bắc của Texas. Họ thậm chí có thể tạo ra một nguyên đơn như vậy bằng cách tạo ra một nhân vật cùng tham gia có nơi cư trú ở Amarillo.
Với lập luận thứ hai cho thấy rằng việc mua chuộc thẩm phán vốn bị nghi ngờ theo luật liên bang và có khả năng cho phép DOJ tấn công bất kỳ nỗ lực nào để lôi kéo, thúc đẩy các vụ kiện thách thức các chính sách liên bang đối với các thẩm phán đảng phái như Kacsmaryk hoặc Tipton.
Nhưng liệu một trong hai lập luận có khả năng thắng thế trong một Tòa án Tối cao do những người được bổ nhiệm của Đảng Cộng hòa đang nắm thế đa số hay không?
Khi họ chính là những ngườitrong quá khứ đã ngồi khoanh tay và để yên cho những phán quyết cực đoan nhất của đám ngưu đầu mã diện cấp dưới tung hoành ngang dọc vẫn giữ được hiệu lực trong hàng năm trời, trong khi những vụ kiện có lợi cho đảng Cộng Hòa thì họ sẽ xắn tay áo lên làm ngay, chừng vài tuần, hơn tháng là có phán quyết ngay.
Và câu trả lời ngắn gọn là “có thể”.
Ít nhất thì vẫn có một trong những người do Đảng Cộng hòa bổ nhiệm của Tòa án Tối cao, Chánh án John Roberts, đã thể hiện sự nhạy cảm nhất định đối với những lo ngại rằng ngành tư pháp đất nước đang hành xử theo cách mà, đây là theo cách nói của DOJ, “làm suy yếu niềm tin của công chúng vào việc thực thi công lý.”
Và John Roberts đã thể hiện sự bối rối, khó xử, khó mở miệng với những người còn lại được Đảng Cộng Hòa bổ nhiệm tại Tòa án Tối cao. Mặc dù là một người bảo thủ trung thành, John Roberts thậm chí đã chia tay với những người được GOP chỉ định trong các vụ phá thai khi ông cho rằng những người kiện tụng chống phá thai đã yêu cầu đưa ra các phán quyết có thể khiến bộ máy tư pháp trông quá hung hăng và tàn nhẫn.
Trong khi đó, một số thẩm phán đã phàn nàn cụ thể về việc các đương sự dễ dàng tìm thấy một thẩm phán duy nhất sẵn sàng chìu theo ý đương đơn và có quyền tạm dừng toàn bộ các chương trình liên bang như thế nào.
Tại một cuộc tranh luận bằng miệng gần đây, Thẩm phán Elena Kagan, một người được Barack Obama bổ nhiệm, nói với tổng chưởng lý Kenn Paxton của Texas rằng bà cảm thấy lo lắng về cách thức, đặc biệt là trong các vụ án nhập cư, hệ thống Tòa án của Texas luôn chọn các thẩm phán cực đoan để xét xử.
Trước đây, dưới thời Trump, Công lý bảo thủ Neil Gorsuch đã viết một cách thuyết phục về sự cần thiết phải ngăn chặn một thẩm phán ngoại lệ duy nhất có thể đặt toàn bộ chính sách liên bang “đóng băng”. Ý kiến này được cả hai Công lý Elena Kagan và Neil Gorsuch thảo luận để có thể tìm ra một thỏa hiệp sẽ loại bỏ quyền lực của các thẩm phán bảo thủ để có được bất kỳ lệnh cấm nào họ muốn từ những người như Matthew Kacsmaryk.
Hoặc có thể John Roberts sẽ cảm thấy xấu hổ trước cảnh tượng ngày càng phổ biến do các thẩm phán như Kacsmaryk tạo ra đến mức ông ấy sẽ cố gắng tìm kiếm lá phiếu thứ năm để chấm dứt thông lệ này giữa những người do Đảng Cộng hòa bổ nhiệm.
Lời kết:
Trên thực tế, DOJ phải đối mặt với một cuộc chiến khó khăn phía trước nếu họ hy vọng kiềm chế được những thẩm phán tồi tệ nhất trong cơ quan tư pháp liên bang. Nhưng trước mắt, DOJ hiện có vẻ sẵn sàng đưa ra tín hiệu với một đề xuất xem liệu các thẩm phán trong Tòa án Tối cao có sẵn sàng làm điều gì đó với những thẩm phán bất hảo như Kacsmyryk và Tipton hay không. Nếu không, DOJ sẽ phải bắt đầu một cuộc chiến không khoan nhượng với những tên côn đồ Cộng Hòa mặc áo choàng đen để bảo vệ sự công bằng cho hệ thống Tòa án của đất nước này.
Việt Linh 16.02.2023