Người đầu tiên được giao phó trách nhiệm lãnh đạo cơ quan Bảo Vệ Môi Sinh- EPA- là một chính khách thuộc đảng Cộng Hòa, ông William Ruckelshaus. Người sáng lập ra cơ quan EPA vào cuối thập niên 1970’s là Tổng thống Richard Nixon.Ông Ruckelshaus, thường được bạn bè gọi thân mật là Ruck. Ông là một Dân Biểu Quốc Hội Hoa Kỳ của tiểu bang Indiana. Chỉ trong một nhiệm kỳ làm dân biểu, ông được các bạn đồng viện kính nể, và trở thành lãnh tụ khối đa số. Sau khi được chọn làm người đứng đầu cơ quan EPA, ông đã mau chóng tạo được uy tín cho cơ quan này. Vừa mới làm việc được một tuần lễ, ông gửi thư cảnh cáo một số thành phố lớn như Cleveland, Detroit, và Atlanta, nói rằng họ có thể bị cơ quan EPA kiện ra tòa về tội làm ô nhiễm nước trong thành phố. Kế đến, chỉ vài tháng sau, ông bắt đầu tấn công một số công ty lớn, chẳng hạn như công ty sản xuất thép- US Steel về tội gây ô nhiễm. Sau một năm làm việc, ông được báo TIME phỏng vấn. Ông Ruckelshaus mô tả chiến lược của ông là tấn công thật mạnh những tổ chức, công ty có những vi phạm rõ ràng, gây tai hại cho môi sinh. Ông nói rằng ông rất thích công việc tổ chức cơ quan EPA cho được hoàn thiện. Cùng lúc đó, ông cũng ra sức tấn công những kẻ gây ô nhiễm, làm hại cho môi sinh. Ông ráng hết sức làm được thật nhiều việc trong lúc tìm cách cắt bỏ những phí khoản vô ích.
Kể từ ngày ông Ruckelshaus làm trưởng cơ quan EPA, có tất cả 15 hay 16 vị lãnh đạo cơ quan này, tùy theo cách tính của bạn. Nói một cách lịch sự, một số vị lãnh đạo chỉ là những nhân vật chính trị già nua, đến đây ngồi chơi xơi nước cho qua ngày. Người được Tổng thống Ronald Reagan chọn làm trưởng cơ quan EPA đầu tiên là cụ bà Anne Gorsuch, thân mẫu của Thẩm Phán TCPV Neil Gorsuch sau này. Bà tìm cách cắt giảm ngân sách tối đa, khiến cho tinh thần làm việc của nhân viên xuống rất thấp. Ngoài ra, bà còn bị kết tội cãi lệnh của Quốc Hội. Cuối cùng Tổng thống Reagan phải cho bà nghỉ việc và mời ông Ruckelshaus trở lại làm việc, dọn dẹp đống rác do bà Anne Gorsuch để lại. Vì thế, con số 15 hay 16 vị đứng đầu cơ quan EPA là ở chỗ này.
Người được ông Donald Trump chọn làm trưởng cơ quan EPA đầu tiên là ông Scott Pruitt. Ông này làm những chuyện động trời, thảm hại hơn nhiều vị trước, khiến cho công luận phải bàn cãi, tranh luận. Ông Pruitt từng bị điều tra về tội dùng tiền công quỹ để đi du ngoạn ở Disneyland, đem theo toàn bộ tùy tùng bảo vệ an ninh. Ông cũng cho lắp kính chống rò rỉ tin tức ngay tại phòng làm việc, bằng tiền thuế của người dân Mỹ, tốn khoảng hơn bốn chục ngàn đô la. Khi ông Pruitt từ chức vào mùa hè năm 2018, Dân Biểu Cộng Hòa ở Florida là ông Carlos Curbelo, gọi thời gian ông Pruitt làm trưởng nhiệm sở cơ quan EPA là một điều “xấu hổ” chẳng nên nhắc lại làm gì.
Trong số các vị trưởng nhiệm sở không máy gì xuất sắc, thì ông trưởng cơ quan EPA hiện nay là ông Lee Zeldin có vẻ như nổi trội nhất. Kể từ ngày được chuẩn thuận làm trưởng cơ quan EPA đến nay ông Zeldin đã làm việc được hai tháng. Ông là Dân Biểu Cộng Hòa của khu vực Long Island. Ông tuyên bố sẽ bãi bỏ một số quy tắc bắt buộc về môi sinh để cắt giảm hai phần ba ngân sách của cơ quan. Nghe nói ông sẽ bỏ bộ phận phụ trách về nghiên cứu môi sinh, sa thải khoảng hơn một ngàn nhân viên. Trong đoạn video clip dài hai phút công bố hồi đầu tháng, ông Zeldin mang chiếc cà vạt màu xanh lá cây, hiểu tượng cho chủ trương làm trong sạch môi sinh. Ông nói cơ quan EPA sẽ tìm cách làm “hạ giảm giá sinh hoạt” bằng cách giúp người tiêu thụ Mỹ phải trả tiền ít hơn trong việc mua xe hơi, mua khí đốt để , sưởi ấm trong nhà, và điều hành doanh nghiệp. Theo báo Times thì ông không hề đề cập đến việc gìn giữ môi sinh trong sạch để bảo vệ sức khỏe. Việc ông Zeldin tấn công cơ quan EPA có hậu quả hết sức to lớn, bao gồm nhiều việc lớn, nhỏ: từ việc cho phép thải khí độc vào môi sinh, cũng như bỏ việc kiểm soát con sò có lằn sọc. Ông trưởng cơ quan EPA đã có sẵn tất cả đạn dược, vũ khí để giới hạn ảnh hưởng của thay đổi khí hậu.
Cũng trong ngày ông Zeldin công bố đoạn video clip, ông cho đăng một trang quảng cáo trên Wall Street Journal ông khoe rằng ông đã “ném mũi tên vào chính giữa con tim của những quy tắc rườm rà về vấn đề thay đổi khí hậu.”. Để thực hiện việc tàn sát đẫm máu này, cơ quan Bảo Vệ Môi Sinh – EPA- sẽ thu hồi rất nhiều quyết định, quy tắc được làm ra dưới thời ông Biden. Đó là những quy tắc nhằm giảm thiểu việc thải khí độc CO 2 của các nhà máy phát điện, và của xe hơi, xe tải chạy trên đường phố, trên xa lộ. Ông Zeldin cũng ra lệnh phải rà xét lại việc thẩm định của cơ quan chính phủ liên quan đến những tai hại gây do thay đổi khí hậu. (Việc làm này còn được gọi tên là phí tổn về mặt xã hội của những quy luật liên quan đến thay đổi khí hậu). Điều đáng ghê tởm nhất và cơ quan EPA đòi duyệt xét lại những việc trước đây gọi là “những khám phá về nguy hại cho môi sinh do thay đổi khí hậu.”- “endangerment finding”.
Cần nói thêm rằng hồi năm 2009, cơ quan EPA phổ biến phúc trình điều tra, xác định rõ khí carbon CO 2, và những khí thải khác là mối đe dọa cho y tế công cộng, và cho sự an sinh của con người. Vì thế cơ quan EPA có nhiệm vụ đặt ra những quy tắc ứng xử liên quan đến khí carbon và các loại khí thải khác. Kết quả này là do công trình nghiên cứu của nhiều đoàn thể, tổ chức uy tín như National Research Council. Từ đó đến nay, Hoa Kỳ từng nếm mùi kinh nghiệm về những thảm họa gây ra bởi thay đổi khí hậu. Hết thiên tai này đến thiên tai khác, chẳng hạn như vụ cháy rừng ở Los Angeles. Điều này cho thấy tình trạng thải khí carbon CO 2 nếu tăng lên sẽ tiếp tục gây ra nhiều tai họa khủng khiếp khác. Theo khoa học gia Kim Cobb chuyên về Khí Hậu ở trường đại học Brown University, nói với hãng thông tấn Associated Press: “Không có một thế giới nào dám xem khí thải không phải là một đe dọa cho tình trạng sức khỏe công cộng.”.
Với sự tiếp tay của cơ quan EPA, chính quyền Trump đang tìm mọi cách để gia tăng mức độ thải khí Carbon, ngày càng nhiều thêm. Chính quyền Trump cho phép ngành kỹ nghệ khai thác dầu hỏa hóa thạch hoạt động mạnh trở lại. Chẳng hạn cho phép phép ngành kỹ nghệ này khai thác dầu hỏa ở Alaska. Chính quyền này cũng ban lệnh ngăn cản những ngành kỹ nghệ khác cạnh tranh với kỹ nghệ khai thác dầu hỏa hóa thạch: Trong ngày đầu tiên, Tổng thống ký sắc lệnh hành pháp ngưng không cấp giấy phép cho việc phát triển ngành khai thác năng lượng lấy từ sức gió. Một hôm, ông Trump còn viết trên trang mạng xã hội rằng ông muốn nước Mỹ sẽ đốt nhiều than đá hơn. Vì đây là loại năng lượng tạo ra sức nóng cấp kỳ, rất mạnh.
Tháo gỡ, phá bỏ những quy tắc cũ- dù là hợp pháp hay không- cũng là một việc làm khó khăn, vất vả, tốn nhiều thời gian. Quyết định đầu tiên của chính quyền Trump hủy bỏ quy tắc về môi sinh, được làm quá vụng về đến nỗi bị Tòa án ra quyết định ngăn chặn nó lại. Có lẽ rồi đây, những quyết định khác mà chính quyền Trump gọi là “ném trúng con tim của những quy tắc của những quy tắc về thay đổi khí hậu” sẽ bị tòa án cản trở không cho thi hành. Và những quy tắc cũ sẽ tiếp tục tồn tại. Nhung chắc chắn rồi đây, cơ quan EPA dưới trào ông Trump sẽ còn tiếp tục phung phí thời gian để phá hủy những quy tắc bảo vệ môi sinh vì thay đổi khí hậu.
Trong khí đó, vấn đề làm cách nào để giới hạn ảnh hưởng xấu của sự thay đổi khí hậu đang trở thành một vấn đề hết sức cấp bách. Tuần trước, tổ chức World Meteorological Organization cho công bố phúc trình năm 2024 về “Tình trạng khí hậu toàn cầu” . Phúc trình đó nhận thấy tình trạng hâm nóng khí quyền do con người gây ra đã “lên đến mức cao mới”, để rồi sẽ đưa đến những hậu quả không thể sửa chữa được trong hàng trăm hay hàng ngàn năm sắp tới.
Một trong những người có khả năng tiên đoán được những tai họa khủng khiếp này chính là ông Ruckelshaus. Ông mất vào năm 2019. Vị lãnh đạo cơ quan EPA đầu tiên này được nhiều người nhớ đến là khi ông làm Thứ Trưởng Bộ Tư Pháp thời ông Nixon. Thứ trưởng Ruckelshaus phải từ chức vào ngày 20 tháng 10 năm 1973, đó là ngày Tổng thống Nixon đòi ông phải sa thải công tố viên đặc biệt điều tra vụ Watergate. Vụ sa thải lạm quyền đầy tai tiếng của ông Nixon được báo chí gọi là “Vụ Thảm sát Đêm Thứ Bảy”.
Mùa hè năm 2016, ông Ruckelshaus kinh ngạc, hoảng sợ khi nghe ứng cử viên tổng thống Trump tuyên bố về vấn đề môi sinh. Ông Trump hiệp cùng với một trưởng cơ quan EPA khác là ông William K. Reilly tuyên bố sẽ cho khai thác thât nhiều dầu hỏa hóa thạch. Ông Ruckelshaus là một người trong đảng Cộng Hòa nhưng ông đã bỏ phiếu cho bà Hillary Clinton.
Ông Ruckelshaus nói rằng ông Trump, và Reilly viết trong một bản tuyên bố như sau: “ Hiện tượng thay đổi khí hậu chỉ là một trò “lừa bịp”- Hoax- đang được loan truyền ngay trước mặt các nhà khoa học của thế giới.”. Trong khi mọi người đều biết Thay Đổi Khí hậu là một đe dọa đơn thuần gây thiệt hại cho y tế, cho sức khỏe, cho môi sinh của thế giới ngày nay.”.
Nói chuyện với tạp chí Greewire trước ngày bầu cử ít lâu, ông Ruckelshaus tiên đoán như sau: “Nếu Trump đắc cử, ông ta sẽ bổ nhiệm một người đứng ra lãnh đạo cơ quan EPA. Người này không tin vào hiện tượng thay đổi khí hậu ảnh hưởng đến sức khỏe con người và môi sinh. Ông ta có nhiệm vụ tháo gỡ, phá bỏ cơ quan này.”. Ông Ruckelshaus nói thêm. “Quả thực tay Trump này rất đáng sợ.”.
Nguyễn Minh Tâm dịch theo THE NEW YORKER ngày 31/3/2025
