Bản dự thảo hòa bình đã chỉnh sửa – dự kiến Tổng thống Volodymyr Zelensky mang đến thảo luận với Tổng thống Trump tại Florida – được Kyiv mô tả là nỗ lực tốt nhất nhằm chấm dứt cuộc chiến với Nga.
Kế hoạch gồm 20 điểm – được ông Zelensky công bố sau vòng đàm phán với Hoa Kỳ – bao trùm nhiều lĩnh vực: từ bảo đảm an ninh để ngăn Nga tái xâm lược cho đến các cam kết tái thiết đất nước bị tàn phá bởi chiến tranh. Ông Zelensky cho biết bản kế hoạch “đã hoàn thiện 90%,” song thừa nhận giữa Ukraine và Hoa Kỳ vẫn chưa đạt thống nhất hoàn toàn về vấn đề lãnh thổ – vướng mắc lớn nhất trong tiến trình hòa đàm.
“Chúng ta phải hướng tới việc giảm thiểu tối đa các điểm chưa ngã ngũ,” ông nói, nhấn mạnh vấn đề lãnh thổ là một chủ đề “rất nhạy cảm” – song vẫn có “những đề xuất mang tính thỏa hiệp.”
Ông Zelensky cho biết bản dự thảo mới đang được Hoa Kỳ trình đến Nga. Tuy vậy, Kyiv không có thông tin về cách Moscow phản hồi các nhượng bộ mà Ukraine đề xuất – và phía Nga đến nay cho thấy rất ít dấu hiệu cho thấy họ sẵn sàng kết thúc chiến tranh.
Những điểm đã được Ukraine và Hoa Kỳ thống nhất
Hầu hết các nội dung – theo lời ông Zelensky – đã có sự đồng thuận.
Điểm được ông đặc biệt nhấn mạnh là Washington và Kyiv cơ bản nhất trí về các bảo đảm an ninh:
- Duy trì một quân đội thời bình với 800.000 binh sĩ, do các đối tác phương Tây tài trợ
- Ukraine trở thành thành viên Liên minh châu Âu – với mong muốn kèm theo mốc thời gian cụ thể
- Một thỏa thuận an ninh song phương với Hoa Kỳ – được Quốc hội Mỹ thông qua
- Hỗ trợ quân sự từ châu Âu trên bộ, trên không và trên biển; một số nước châu Âu sẵn sàng triển khai lực lượng tại Ukraine (Nga phản đối mạnh mẽ)
Ngoài ra, kế hoạch dự thảo còn bao gồm:
- Cơ chế giám sát đường ranh giới tiếp xúc để ngăn giao tranh tái bùng phát
- Trao trả tù binh và dân thường bị giam giữ
- Tổ chức bầu cử càng sớm càng tốt sau khi đạt thỏa thuận hòa bình
Vướng mắc lớn nhất: lãnh thổ Donetsk và nhà máy điện hạt nhân
Theo ông Zelensky, Donetsk là “điểm phức tạp nhất.”
Đề xuất cũ – do Nga và Hoa Kỳ xây dựng – yêu cầu Ukraine rút quân khỏi phần Donetsk mà Kyiv còn kiểm soát và biến nơi này thành vùng phi quân sự. Ukraine bác bỏ, vì không chấp nhận đơn phương rời bỏ vùng đất Nga chưa chiếm được.
Thỏa hiệp mới mà ông Zelensky đề cập:
- Không chỉ khu vực do Ukraine rút quân sẽ trở thành vùng phi quân sự
- Mà cả phần do Nga kiểm soát cũng phải rút quân tương ứng
- Một lực lượng quốc tế sẽ giám sát vùng đệm này
Về nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia – lớn nhất châu Âu và cần thiết cho tái thiết – Hoa Kỳ đề xuất mô hình chia sẻ quyền kiểm soát và lợi nhuận giữa Washington, Kyiv và Moscow. Tuy nhiên, Ukraine phản đối việc trao đổi năng lượng với Nga; ông Zelensky gợi ý một mô hình khác: liên doanh Kyiv – Washington, còn Hoa Kỳ có thể tự thỏa thuận riêng với Moscow nếu muốn.
Hoa Kỳ có thể hưởng lợi như thế nào?
Một số điều khoản gắn trực tiếp với lợi ích kinh tế của Mỹ:
Kế hoạch dự trù:
- Thành lập Quỹ Phát triển Ukraine – đầu tư vào công nghệ, trung tâm dữ liệu và trí tuệ nhân tạo
- Hợp tác Mỹ – Ukraine trong các dự án tái thiết, đặc biệt năng lượng
- Khai thác khoáng sản và tài nguyên thiên nhiên – lĩnh vực được chính quyền Trump đặc biệt quan tâm
- Huy động tối đa 800 tỷ USD cho hoạt động phục hồi sau chiến tranh
- Bổ nhiệm một lãnh đạo tài chính toàn cầu để điều phối – nhiều khả năng là tập đoàn BlackRock, đơn vị đang được Mỹ đưa vào bàn thương lượng
Quan điểm của Nga
Điện Kremlin cho biết Tổng thống Vladimir Putin đã được báo cáo về tiến trình. Người phát ngôn Dmitri Peskov nói Nga sẽ “xác định lập trường và nối lại liên lạc qua các kênh hiện có.”
Song các nhượng bộ về lãnh thổ và nhà máy điện – theo giới quan sát – nhiều khả năng sẽ bị Nga bác bỏ, vì Moscow kiên định mục tiêu kiểm soát toàn bộ Donbas, dù bằng đàm phán hay chiến sự. Nga cũng bác bỏ hoàn toàn ý tưởng trả Zaporizhzhia về quyền Ukraine.
Trước giờ ông Zelensky hạ cánh xuống Florida, ông Putin tuyên bố rằng “những người thông minh” ở phương Tây đang thúc giục Ukraine “chấp nhận các điều kiện thể diện,” đồng thời cảnh báo:
“Nếu Kyiv không muốn giải quyết bằng hòa bình, Nga sẽ đạt mục tiêu bằng vũ lực.”
Nguồn nytimes
