Tổng thống Volodymyr Zelensky của Ukraine sẽ đến Mar-a-Lago vào Chủ nhật để có cuộc gặp được trông đợi từ lâu với Tổng thống Donald Trump, mang theo một bản đề xuất hòa bình đã được chỉnh sửa, gồm 20 điểm, nhằm chấm dứt cuộc chiến với Nga.
Kế hoạch này – do các nhóm đàm phán Ukraine và Hoa Kỳ xây dựng – bao trùm nhiều vấn đề then chốt, trong đó có các cam kết an ninh mà Kyiv mong muốn nhằm ngăn chặn nguy cơ Nga tái xâm lược. Tuy nhiên, ông Zelensky thừa nhận hai khúc mắc lớn đang nổi lên trong các cuộc thảo luận giữa Washington và Kyiv: tương lai vùng Donbas ở miền Đông Ukraine và quyền kiểm soát nhà máy điện hạt nhân hiện do Nga chiếm đóng.
“Đây là những ngày ngoại giao sôi động nhất của năm, và nhiều quyết định có thể sẽ được định đoạt trước thềm năm mới,” ông Zelensky phát biểu hôm Chủ nhật. “Việc có hay không các quyết định phụ thuộc vào các đối tác của chúng tôi – những người hỗ trợ Ukraine và những người gây sức ép lên Nga.”
Hai chủ đề lãnh thổ và nhà máy điện hạt nhân dự kiến sẽ nằm trong chương trình nghị sự khi ông Zelensky gặp ông Trump tại dinh thự của ông ở Palm Beach, bang Florida.
Ông Zelensky đáp xuống Florida tối thứ Bảy, sau chặng dừng tại Canada để gặp Thủ tướng Mark Carney và trao đổi qua điện thoại với các lãnh đạo châu Âu về tiến trình ngoại giao. Ông cho biết sẽ tiếp tục liên lạc với họ sau khi kết thúc cuộc gặp với ông Trump.
Ukraine đã thúc đẩy cuộc gặp này suốt nhiều tuần, kể từ khi Hoa Kỳ nối lại nỗ lực ngoại giao nhằm làm trung gian cho một thỏa thuận. Song song đó, ông Zelensky liên tục đặt câu hỏi liệu Moscow có thực sự muốn theo đuổi hòa bình hay chỉ đang câu giờ. Những đợt oanh kích của Nga nhằm vào dân thường – bao gồm một loạt tên lửa quy mô lớn tấn công thủ đô Kyiv hôm thứ Bảy – theo ông, cho thấy Điện Kremlin không hề có ý định chấm dứt chiến tranh.
“Nga vẫn đang hành hạ các thành phố và người dân chúng tôi. Moscow thậm chí từ chối đề xuất ngừng bắn nhân dịp Giáng sinh, đồng thời tăng cường mức độ tàn bạo của các đòn tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái,” ông viết trên mạng xã hội khi đang trên đường đến Florida. “Đó là tín hiệu rõ ràng về cách họ nhìn nhận ngoại giao. Cho đến nay – không đủ nghiêm túc.”
Các nhà phân tích nhận định Tổng thống Nga Vladimir Putin – được tiếp thêm tự tin nhờ những bước tiến chậm nhưng chắc trên chiến trường – khó có khả năng chấp nhận đề xuất hòa bình, và sẽ tiếp tục giữ lập trường tối đa hóa đòi hỏi: Ukraine phải nhượng lại phần lớn lãnh thổ, thu hẹp quy mô quân đội và không gia nhập liên minh phương Tây.
Trong những ngày gần đây, ông Zelensky tìm cách chứng tỏ ông hoàn toàn nghiêm túc với nỗ lực thúc đẩy hòa bình của ông Trump, sẵn sàng mềm dẻo và nhượng bộ. Ông còn cố phần nào “gọi bluff” Điện Kremlin: nói với báo giới rằng Ukraine sẵn sàng rút quân khỏi phần Donbas mà Kyiv vẫn kiểm soát và biến khu vực đó thành vùng phi quân sự – miễn là Nga rút quân khỏi khu vực tương đương. Nga hiện khăng khăng giữ toàn bộ lãnh thổ đã chiếm được từ cuộc xâm lược tổng lực gần bốn năm trước, và còn đòi cả phần Donbas nằm trong tay Ukraine.
Ông Zelensky cũng tỏ ý sẵn sàng tổ chức cuộc tổng tuyển cử đầu tiên từ năm 2019 – một yêu cầu từ phía Nga mà ông Trump đã nắm lấy – miễn bảo đảm được an ninh. Với tuyên bố này, ông đẩy “gánh nặng” sang phía Tòa Bạch Ốc và Moscow.
Trong khi đó, Điện Kremlin dường như cố tránh tuyên bố bác bỏ thẳng thừng đề xuất hòa bình, có lẽ để không làm phật ý ông Trump. Giới chức Nga thay vào đó chỉ kêu gọi “thảo luận thêm”.
Ông Putin tìm cách phô diễn sức mạnh, gửi thông điệp rằng Ukraine nên chấp nhận điều kiện của Nga trước khi chiến tranh leo thang hơn nữa. Đầu tháng 12, vài giờ trước khi phái đoàn của ông Trump đến Moscow, ông Putin thị sát một sở chỉ huy tiền phương và tuyên bố chiếm được một thành phố của Ukraine – dù đến nay vẫn chưa hoàn toàn thất thủ. Ông lặp lại động thái này hôm thứ Bảy, thăm một sở chỉ huy quân sự khác chỉ vài giờ trước khi ông Zelensky đến Florida.
Trong trang phục quân phục, ông Putin nói rằng “những người thông minh” ở phương Tây đang hối thúc Kyiv chấp nhận “các điều kiện kết thúc xung đột một cách thể diện” và đang đưa ra “những nền tảng tốt” cho an ninh và phục hồi kinh tế dài hạn.
Khi quân đội Nga tiếp tục tiến, ông Putin cảnh báo rằng Moscow không còn mặn mà với việc đàm phán rút quân khỏi Donbas: “Nếu chính quyền Kyiv không muốn giải quyết hòa bình,” ông nói, Nga sẽ đạt mục tiêu “bằng biện pháp vũ lực.”
Nguồn nytimes
