Hội nghị Trung ương 15 của Đảng Cộng sản Việt Nam đang trở thành tâm điểm chú ý không chỉ của giới quan sát chính trị mà còn của toàn bộ hệ thống, khi những tính toán nhân sự cho Đại Hội 14 đã bước vào giai đoạn quyết liệt nhất. Giữa bối cảnh đó, cái tên Đại tướng Phan Văn Giang – Bộ trưởng Quốc Phòng nổi lên như một ẩn số quan trọng, thậm chí có thể là một mảnh ghép then chốt nhằm định hình cấu trúc quyền lực của nhiệm kỳ mới. Những bàn tán về khả năng ông Giang trở thành Chủ Tịch Nước, kế nhiệm Đại tướng Lương Cường đang lan rộng và đẩy cuộc tranh đấu nội bộ vào trạng thái căng thẳng chưa từng có.
Nhưng để hiểu tại sao Phan Văn Giang trở thành một phương án được nhắc tới, cần nhìn vào bối cảnh tổng thể của Bộ Ngũ, nhóm năm vị trí cao nhất trong hệ thống chính trị Cộng sản Việt Nam. Tại Đại Hội 14, có tới ba trong số năm vị trí này rơi vào diện quá tuổi tái cử: Tổng Bí Thư, Chủ Tịch Nước, Chủ Tịch Quốc Hội. Điều này đặt ra một bài toán khó chưa từng có trong suốt nhiều kỳ Đại hội gần đây. Nếu giữ đúng quy định tuổi, các vị trí này buộc phải thay máu, nhưng nếu Trung Ương chấp nhận trường hợp đặc biệt, câu hỏi đặt ra là: bao nhiêu trường hợp? Một hay hai, hay lần đầu tiên trong lịch sử có thể lên tới ba?
Trong tiền lệ các Đại hội trước, số lượng trường hợp đặc biệt được duyệt thường rất ít, và gần như chỉ dành cho chức Tổng Bí Thư. Ở những nhiệm kỳ gần đây, khi cần giữ ổn định bộ máy, Trung ương đôi lúc chấp nhận thêm một trường hợp đặc biệt cho vị trí Thủ Tướng. Nhưng chưa bao giờ một kỳ Đại hội lại đứng trước khả năng phải xử lý cùng lúc ba vị trí đặc biệt. Điều này khiến Hội nghị Trung ương 15 trở thành điểm nút của toàn bộ tiến trình, nơi mà bất kỳ sự chập chờn nào trong tính toán cũng có thể làm xáo trộn toàn bộ bàn cờ quyền lực.
Trong thế trận ấy, Phan Văn Giang được xem như một quân cờ có thể giải quyết nhiều bài toán cùng lúc. Ông thuộc nhóm lãnh đạo quân đội hiếm hoi còn trong độ tuổi có thể phục vụ thêm một nhiệm kỳ. Xuất thân từ lực lượng vũ trang, có quá trình công tác xuyên suốt từ chiến sĩ đến Bộ Trưởng Quốc Phòng, ông Giang đại diện cho một điểm cân bằng giữa cánh quân đội truyền thống và nhóm cải cách theo hướng hiện đại hóa ở Bộ Quốc Phòng. Các đánh giá nội bộ trong nhiều năm qua luôn cho thấy ông là người kín tiếng, ít phát ngôn nhưng ảnh hưởng lớn, đặc biệt trong giai đoạn quân đội được giao thêm nhiều vai trò kinh tế – chính trị.
Sự xuất hiện của ông Giang trong các phân tích về chức Chủ Tịch Nước phản ánh một thực tế: hệ thống cần một nhân vật ổn định, ít gây tranh cãi và có biểu tượng pháp lý đủ mạnh để đại diện đối nội – đối ngoại trong bối cảnh Việt Nam đang phải đối diện nhiều sức ép địa chính trị. Trong nhiệm kỳ 13, việc Bộ Công An nắm quá nhiều quyền lực khiến sự cân bằng truyền thống giữa Công an – Quân đội – Đảng cộng sản Việt Nam trở nên lệch pha. Điều này gây lo ngại trong nội bộ, và nhiều nguồn tin cho thấy Trung ương đang muốn tái lập thế cân bằng đó bằng cách điều chỉnh lại các vị trí Tứ Trụ trong Đại Hội 14.
Nếu Phan Văn Giang được đưa lên ngồi ghế Chủ Tịch Nước, vai trò quân đội trong cấu trúc quyền lực sẽ được tái định vị; từ thế đứng phòng thủ, quân đội có thể quay lại vị thế hòa giải và cân bằng như nhiều nhiệm kỳ trước khi Bộ Công An chưa vươn lên quá mạnh mẽ. Đây cũng là lý do khiến nhiều ý kiến cho rằng tên tuổi ông Giang được đẩy vào vị trí Chủ tịch nước như một phương án dàn xếp giữa các phe, đặc biệt trong bối cảnh nhân sự cao cấp đang chia làm nhiều nhóm lợi ích đối nghịch.
Nhưng không thể bỏ qua một yếu tố khác: việc chọn Chủ Tịch Nước cho nhiệm kỳ tới cũng là phép thử cho việc sắp đặt Tổng Bí Thư. Nếu Tổng Bí Thư được quyết định tiếp tục theo diện đặc biệt, việc chọn một nhân vật ổn định cho vị trí Chủ tịch nước càng trở nên cần thiết. Nếu Tổng Bí Thư không được ưu tiên, khả năng xuất hiện hai hoặc ba trường hợp đặc biệt lại đặt ra một nguy cơ mới: sự phản ứng trong nội bộ khi quy định bị nới lỏng quá mức. Trong hoàn cảnh đó, một người không quá tham vọng chính trị, không phải tâm điểm của phe phái, sẽ trở thành lựa chọn an toàn. Đại tướng Phan Văn Giang, vì thế phù hợp tiêu chí.
Dù vậy, giả thuyết ông Giang lên làm Chủ Tịch Nước cũng đặt ra hàng loạt câu hỏi về cơ chế và phân bổ quyền lực. Liệu quân đội có được trao thêm vai trò chính trị trong bối cảnh Việt Nam đang hội nhập sâu hơn vào các cấu trúc khu vực? Liệu việc tái thiết cân bằng giữa Công an và Quân đội có dẫn tới áp lực mới? Và quan trọng hơn, Trung Ương Đảng cộng sản Việt Nam có sẵn sàng chấp nhận ba trường hợp đặc biệt để duy trì tính liên tục trong bộ máy hay không?
Câu chuyện trở nên phức tạp hơn khi nhìn vào mối quan hệ giữa ông Phan Văn Giang và các nhân vật thuộc nhóm quyền lực hiện nay. Trong suốt nhiệm kỳ 13, quân đội không nổi bật bằng công an trong những chiến dịch chống tham nhũng quy mô lớn. Điều này vô tình đẩy quân đội ra khỏi các trung tâm quyết sách kinh tế – chính trị. Việc đưa ông Giang lên vị trí Chủ Tịch Nước có thể được xem như nỗ lực kéo quân đội trở lại bàn cờ, tránh nguy cơ quyền lực tập trung quá mức vào một cơ quan.
Mặt khác, ông Lương Cường – người được cho là sẽ rời vị trí Chủ Tịch Nước thuộc nhóm lão thành của quân đội. Việc người kế nhiệm cũng thuộc quân đội không chỉ giữ sự liên tục trong biểu tượng mà còn tránh tạo ra khoảng trống quyền lực có thể khiến quân đội cảm thấy bị thu hẹp vai trò. Trong môi trường chính trị Việt Nam, sự hài hòa giữa các nhóm quyền lực là yếu tố sống còn để tránh xung đột nội bộ.
Giới phân tích nhận định rằng Hội nghị Trung ương 15 sẽ không đơn thuần là cuộc họp kỹ thuật. Đây là trận đấu then chốt của các phe phái, nơi tiếng nói của quân đội, công an, chính phủ và ban tổ chức trung ương đều cố gắng giành phần ảnh hưởng cho mình. Sự xuất hiện của cái tên Phan Văn Giang vì thế không phải tình cờ. Nó phản ánh nỗ lực thỏa hiệp: một nhân vật đủ an toàn, đủ trung gian, đủ kinh nghiệm và không mang theo sự phân cực.
Nếu ông Giang được chọn làm Chủ Tịch Nước, đây sẽ là một thông điệp mạnh mẽ từ giới “chop bu” cộng sản Việt Nam về việc muốn khôi phục sự cân bằng truyền thống giữa các lực lượng, đồng thời gửi đến quốc tế tín hiệu ổn định. Nếu không, việc ông được nhắc đến nhiều cũng cho thấy rằng các nhóm quyền lực đang trong quá trình giằng co quyết liệt đến mức phải đưa ra nhiều phương án dự phòng để giữ thế cân bằng.
Trong trận chiến nhân sự đang diễn ra trước thềm Đại Hội Đảng 14, Phan Văn Giang không phải là nhân vật trung tâm, nhưng lại có thể trở thành mắc xích quan trọng nhất. Quyết định có đưa ông vào danh sách đặc biệt hay không sẽ phản ánh cấu trúc quyền lực của nhiệm kỳ tới: duy trì truyền thống hay mở ra giai đoạn mới với những thỏa hiệp khác biệt.
Hội nghị Trung Ương 15 đang tiến gần, và cùng với nó, là thời điểm phân định số phận của nhiều nhân vật chủ chốt. Trong bức tranh quyền lực ấy, tên tuổi Phan Văn Giang là một dấu hỏi lớn, một dấu hỏi mà câu trả lời sẽ định hình đường đi nước bước của hệ thống chính trị Việt Nam trong 10 năm tới./.
NGƯỜI QUAN SÁT
