Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ hôm thứ Tư cho thấy họ sẵn sàng thu hẹp phạm vi áp dụng của một điều khoản quan trọng trong Đạo luật Quyền Bầu cử (Voting Rights Act) — đạo luật vốn được thiết kế để bảo vệ quyền bình đẳng bầu cử của các nhóm thiểu số chủng tộc, đặc biệt trong việc vẽ lại bản đồ bầu cử cấp bang.
Tranh cãi quanh bản đồ bầu cử Louisiana
Trong phiên tranh luận miệng liên quan đến vụ kiện về việc thành lập một khu vực bầu cử thứ hai có đa số cử tri da màu tại bang Louisiana, các thẩm phán thuộc phe bảo thủ bày tỏ lo ngại rằng yếu tố chủng tộc đã chiếm vai trò quá lớn trong việc phân chia ranh giới bầu cử này.
Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu đa số các thẩm phán có đi xa tới mức tuyên bố rằng mọi hình thức sử dụng yếu tố chủng tộc trong việc vẽ bản đồ bầu cử đều vi hiến hay không.
Điều khoản 2 – “Hàng rào bảo vệ” đang bị thử thách
Điều khoản 2 (Section 2) của Đạo luật Quyền Bầu cử từ lâu được xem là “hàng rào” chống lại việc các bang “gom” (packing) cử tri da màu vào một khu vực duy nhất hoặc “xé nhỏ” (cracking) cộng đồng da màu ra nhiều khu khác nhau để làm suy yếu ảnh hưởng chính trị của họ.
Nếu tòa án phát hiện vi phạm Điều khoản 2, bang bị kiện sẽ phải vẽ lại bản đồ bầu cử, có tính đến yếu tố chủng tộc, nhằm đảm bảo người thiểu số có cơ hội công bằng trong tham gia chính trị.
Dù luật không yêu cầu bằng chứng về ý đồ kỳ thị, một số thẩm phán bảo thủ lại gợi ý rằng nguyên đơn phải chứng minh yếu tố cố ý phân biệt đối xử, điều này sẽ khiến việc kiện tụng trở nên khó khăn hơn.
Thẩm phán Kavanaugh và câu hỏi về “giới hạn thời gian”
Thẩm phán Brett Kavanaugh, người có thể đóng vai trò quyết định trong vụ án, tỏ ra đặc biệt lo ngại về việc sử dụng yếu tố chủng tộc một cách vô thời hạn trong việc vẽ bản đồ theo Điều khoản 2.
Olivier Douliery/AFP qua Getty Images
“Tòa án này từng nhiều lần phán rằng các biện pháp dựa trên chủng tộc có thể được chấp nhận trong một giai đoạn nhất định — thậm chí kéo dài hàng thập kỷ — nhưng không nên là vô tận,” Kavanaugh nói.
Bà Janai Nelson, Chủ tịch kiêm Giám đốc của Quỹ Bảo vệ Pháp lý NAACP, đại diện cho phía Louisiana, đáp lại:
“Không có tiền lệ nào trong lịch sử pháp lý nói rằng một đạo luật toàn diện có thể bị vô hiệu chỉ vì yếu tố chủng tộc là một phần của biện pháp khắc phục.”
Căng thẳng giữa hai luồng tư pháp
Theo các phán quyết trước đây, Tối Cao Pháp Viện từng khẳng định rằng chủng tộc không thể là động cơ chính khi vẽ ranh giới bầu cử theo Tu chính án thứ 14, nhưng các bang vẫn có quyền xem xét yếu tố này để tuân thủ Đạo luật Quyền Bầu cử.
Tòa từng giữ nguyên hiệu lực của Điều khoản 2 trong một phán quyết năm 2023.
Thẩm phán Elena Kagan giải thích:
“Điều khoản 2 nói rằng khi bản đồ bầu cử có tác động kỳ thị — chẳng hạn người Mỹ gốc Phi không được hưởng cơ hội bầu cử như người da trắng — thì cần có biện pháp khắc phục. Biện pháp đó không nhất thiết phải dựa trên chủng tộc, nhưng đôi khi phải như vậy để sửa chữa sự bất bình đẳng đã tồn tại.”
Trong khi đó, thẩm phán Ketanji Brown Jackson bảo vệ mạnh mẽ nhất vai trò của Điều khoản 2, mô tả đạo luật này như một công cụ đo lường sự chênh lệch:
“Nó giống như một thước đo cho thấy ở đâu tồn tại sự bất bình đẳng trong cơ hội bầu cử,” bà nói. “Chính vì vậy mà nó không cần giới hạn thời gian — nó chỉ giúp chúng ta nhận biết nơi nào cần hành động.”
Ngược lại, thẩm phán Samuel Alito cho rằng tòa cấp dưới đã áp dụng sai tiền lệ trong vụ Louisiana, đặc biệt về tiêu chí “tính liền kề địa lý” của khu vực cử tri da màu.
Tác động chính trị sâu rộng
Nếu Louisiana thắng kiện, bang này sẽ phải vẽ lại bản đồ theo tiêu chí “trung lập chủng tộc” trước kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026. Hai khu vực có đa số cử tri da màu hiện do Đảng Dân chủ nắm giữ.
Một phán quyết mang tính bao quát hơn có thể tác động đến bản đồ quốc hội trên toàn quốc, buộc nhiều bang phải thiết kế lại các khu vực bầu cử “trung lập về chủng tộc”, qua đó đe dọa giảm số lượng đại diện của người thiểu số trong quốc hội và các cơ quan lập pháp tiểu bang.
Bà Nelson cảnh báo rằng nếu Tòa tiếp tục thu hẹp phạm vi của Đạo luật Quyền Bầu cử, hậu quả sẽ “thảm khốc”:
“Lấy Louisiana làm ví dụ — mọi nghị sĩ da màu của bang đều được bầu từ những khu vực cơ hội được hình thành nhờ Đạo luật này. Sự đa dạng mà chúng ta thấy khắp miền Nam ngày nay là kết quả trực tiếp của những vụ kiện buộc các bang phải bảo đảm cơ hội chính trị công bằng.”
Tòa dự kiến sẽ ra phán quyết vào tháng 6/2026. Thời điểm công bố kết quả sẽ quyết định liệu các bang có đủ thời gian để điều chỉnh bản đồ trước khi kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ bắt đầu hay không.
Nguồn ABC news
