Một thẩm phán liên bang đã ra phán quyết ngăn chặn chính quyền Trump thu hồi quy chế pháp lý tạm thời của hàng trăm ngàn người nhập cư đến từ Venezuela và Haiti, gọi nỗ lực trục xuất họ là “bất hợp pháp” và dựa trên những lập luận sai lệch.
Thẩm phán Edward Chen (Tòa án Địa hạt Liên bang tại San Francisco) cho rằng quyết định của Bộ trưởng An ninh Nội địa Kristi Noem nhằm chấm dứt Quy chế Bảo vệ Tạm thời (TPS) – vốn được ban hành dưới thời Tổng thống Joe Biden – là một hành động “định sẵn từ trước, không hề có phân tích và xem xét thực chất.”
Diễn biến pháp lý phức tạp
Phán quyết mới nhất này là một chương tiếp theo trong cuộc chiến pháp lý kéo dài qua nhiều cấp tòa. Trước đó, Tối cao Pháp viện từng cho phép một trong các quyết định của bà Noem được giữ nguyên trong khi vụ kiện vẫn đang tiến hành. Quyết định khẩn cấp này đã vô hiệu hóa lệnh ngăn chặn trước đó của thẩm phán Chen.
Trong phán quyết hôm thứ Sáu, Chen khẳng định quyết định hiện tại không mâu thuẫn với lệnh trước đó của Tối cao Pháp viện, bởi khi đó vụ việc mới chỉ ở giai đoạn sơ khởi. Ông nhấn mạnh Tối cao Pháp viện không hề ngăn cản tòa án cấp dưới xem xét đầy đủ căn cứ pháp lý và đưa ra phán quyết cuối cùng.
Nhận thấy khả năng kháng cáo chắc chắn từ phía chính quyền Trump, Chen quyết định cho phán lệnh có hiệu lực ngay lập tức, viện dẫn “quyền lợi quan trọng của những người giữ TPS Venezuela và Haiti, những người đã hoặc sẽ mất quy chế nếu không có sự bảo vệ kịp thời.”
Ý nghĩa của TPS và phản ứng từ chính quyền Trump
TPS là một dạng quy chế pháp lý trong luật nhập cư Mỹ, cho phép người đến từ các quốc gia gặp khủng hoảng nhân đạo được ở lại và làm việc hợp pháp tại Hoa Kỳ.
Người phát ngôn Bộ An ninh Nội địa cho rằng phán quyết này sẽ bị lật ngược:
“Trong nhiều thập kỷ, chương trình TPS đã bị lạm dụng và biến thành một hình thức ân xá trá hình. Dù phán quyết này trì hoãn công lý, Bộ trưởng Noem sẽ sử dụng mọi biện pháp pháp lý để chấm dứt sự hỗn loạn này và bảo đảm an toàn cho người dân Mỹ… Những thẩm phán hoạt động như ‘nhà hoạt động chính trị’ không thể cản trở ý chí của người dân Mỹ về một quê hương an toàn và vững chắc.”
Một nghịch lý được nhắc đến: chính dưới nhiệm kỳ đầu của Donald Trump, một số người Venezuela và Haiti đã được cấp quy chế TPS ngay trước khi ông rời Tòa Bạch Ốc.
Tranh luận trong giới pháp lý
Phán quyết của Chen xuất hiện trong bối cảnh có nhiều tranh luận về việc liệu một số thẩm phán cấp dưới có cố tình phớt lờ hoặc đi ngược lại phán quyết của Tối cao Pháp viện.
Tháng trước, Thẩm phán Neil Gorsuch và Brett Kavanaugh đã ký vào ý kiến phản đối tình trạng “chống đối” này. Tuy nhiên, nhiều thẩm phán cấp dưới lập luận rằng các quyết định khẩn cấp ngắn gọn của Tối cao Pháp viện thường để lại nhiều khoảng trống, gây khó khăn trong việc áp dụng.
Lệnh tháng Năm của Tối cao Pháp viện cho phép chính quyền Trump tiến hành thu hẹp TPS đối với người Venezuela không kèm theo giải thích, ngoại trừ việc gợi ý rằng những ai có giấy phép lao động hợp lệ kéo dài sang tháng tới có thể có cơ hội khiếu kiện tốt hơn. Thẩm phán Ketanji Brown Jackson là người duy nhất ghi chú phản đối.
Tác động chính trị
Phán quyết của Chen đánh dấu một trở ngại lớn khác cho chương trình trục xuất quy mô lớn của Trump, sau hàng loạt phán quyết từ các tòa cấp dưới vốn đã ngăn chặn nỗ lực đẩy nhanh trục xuất những nhóm từng được chính quyền Biden bảo vệ.
Tuy Tối cao Pháp viện trong một số trường hợp đã cho phép chính sách của Trump tiếp tục có hiệu lực, nhưng các vụ kiện rộng lớn hơn về tính hợp pháp của toàn bộ chương trình này vẫn đang diễn ra.
