(AP) — Hôm thứ Sáu, các nghị sĩ Thái Lan nhóm họp để bầu chọn thủ tướng mới trong bối cảnh các đảng lớn đưa ra những cam kết cạnh tranh về việc sớm giải tán Quốc hội và tổ chức bầu cử nhằm tháo gỡ cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay.
Theo quy định hiến pháp Thái Lan, chỉ có năm ứng viên được đề cử trong cuộc tổng tuyển cử năm 2023 đủ điều kiện tham gia. Trong số này, Anutin Charnvirakul, lãnh đạo đảng Bhumjaithai, được xem là ứng viên sáng giá nhất.
Tuần trước, Tòa án Hiến pháp đã phế truất Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra của đảng Pheu Thai vì vi phạm luật đạo đức, liên quan đến cuộc điện đàm với Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen về căng thẳng tranh chấp biên giới. Vụ việc đã leo thang thành xung đột vũ trang kéo dài 5 ngày trong tháng Bảy.
Chính phủ lâm thời do Pheu Thai dẫn dắt đã tìm cách giải tán Quốc hội hôm thứ Ba, song yêu cầu này bị Hội đồng Cơ mật của nhà vua bác bỏ. Hôm thứ Năm, đảng này cho biết sẽ đề cử ứng viên cuối cùng còn lại của mình, cựu Tổng chưởng lý kiêm Bộ trưởng Tư pháp Chaikasem Nitisiri, để tham gia cuộc bỏ phiếu hôm nay. Ông Chaikasem khẳng định, nếu đắc cử, ông sẽ giải tán Hạ viện ngay sau bài phát biểu nhậm chức.
Trong khi đó, ông Anutin tuyên bố đã nắm chắc 146 phiếu từ đảng mình và các đồng minh. Đảng Nhân dân cũng cam kết toàn bộ 143 nghị sĩ của họ sẽ bỏ phiếu cho ông, giúp Anutin dễ dàng vượt qua ngưỡng đa số 247 phiếu trên tổng số 492 ghế hiện có ở Hạ viện.
Năm nay 58 tuổi, ông Anutin từng tham gia chính phủ liên minh do Pheu Thai dẫn dắt từ năm 2023 cho tới tháng Bảy, và trước đó giữ chức vụ trong chính phủ do quân đội hậu thuẫn dưới thời cựu Thủ tướng Prayuth Chan-ocha. Ông được biết đến nhiều nhất với vai trò vận động thành công việc hợp pháp hóa cần sa — hiện đang được siết chặt quản lý cho mục đích y tế. Với cương vị Bộ trưởng Y tế trong đại dịch COVID-19, ông cũng từng bị chỉ trích vì chậm trễ trong việc mua đủ vaccine.
Nếu thành công, đảng Bhumjaithai cam kết sẽ giải tán Quốc hội trong vòng bốn tháng để đổi lấy sự ủng hộ của Đảng Nhân dân. Tuy nhiên, lãnh đạo đảng này, Natthaphong Ruengpanyawut, tuyên bố họ vẫn sẽ ở phe đối lập, khiến chính phủ mới nhiều khả năng trở thành chính phủ thiểu số.
Đảng Nhân dân cũng đặt điều kiện: chính phủ do Anutin lãnh đạo phải tổ chức trưng cầu dân ý về việc soạn thảo hiến pháp mới do một quốc hội lập hiến được bầu trực tiếp đảm trách. Đảng này từ lâu đã theo đuổi mục tiêu thay đổi bản hiến pháp hiện hành — vốn được áp đặt trong thời kỳ chính quyền quân sự — nhằm hướng tới nền dân chủ rộng mở hơn.
Đảng Nhân dân, khi đó còn mang tên Đảng Tiến Bước, từng giành nhiều ghế nhất trong cuộc bầu cử năm 2023 nhưng bị gạt khỏi quyền lực khi Hạ viện và Thượng viện bỏ phiếu phủ quyết ứng viên thủ tướng của họ. Các thượng nghị sĩ do chính quyền quân sự bổ nhiệm, vốn trung thành với trật tự bảo hoàng bảo thủ, đã bác bỏ vì phản đối chính sách cải cách chế độ quân chủ. Hiện nay, Thượng viện không còn quyền bỏ phiếu chọn thủ tướng.
Sau khi Tiến Bước bị chặn đứng, một ứng viên khác của Pheu Thai, doanh nhân bất động sản Srettha Thavisin, được chấp thuận làm thủ tướng để lãnh đạo liên minh cầm quyền. Nhưng ông chỉ tại vị một năm trước khi bị Tòa án Hiến pháp phế truất vì vi phạm đạo đức. Người kế nhiệm ông, bà Paetongtarn — con gái cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra — cũng chỉ cầm quyền vỏn vẹn một năm trước khi bị buộc thôi chức.
Ngay cả trước khi bị phế truất, chính phủ của Paetongtarn đã suy yếu nghiêm trọng sau khi đảng Bhumjaithai của Anutin rút khỏi liên minh vào tháng Sáu, ngay sau cuộc gọi gây tranh cãi của bà với Hun Sen. Động thái này khiến liên minh của Pheu Thai chỉ còn một đa số mong manh và bấp bênh trong Quốc hội.
