Với rất nhiều cơn gió ngược đang ập đến với Việt Nam, giờ đây dường như là một thời điểm vô cùng không thích hợp để Hà Nội tiến hành một cuộc cải tổ chính trị lớn.
Đó chính xác là tình thế tiến thoái lưỡng nan mà các nhà đầu tư toàn cầu phải đối mặt trong tuần này khi Chủ tịch nước là người ủng hộ thị trường Nguyễn Xuân Phúc đột ngột từ chức.
Các quan chức chính phủ tuyên bố rằng cuộc thanh trừng chưa từng có do Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Nguyễn Phú Trọng lãnh đạo là một phần của nỗ lực chống tham nhũng trong các cơ quan quyền lực của Việt Nam.
Tuy nhiên, các nhà đầu tư không khỏi thắc mắc liệu sự ra đi của Phúc có phải là một hành động thâu tóm quyền lực trong thời gian ngắn của Trọng hay không, điều này sẽ làm trì hoãn những cải cách kinh tế cần thiết khẩn cấp tại một trong những nền kinh tế nóng nhất châu Á.
Ông Phúc làm chủ tịch nước từ tháng 4 năm 2021 và trước đó là thủ tướng từ năm 2016 đến năm 2021. Nói chung, ông đã củng cố đáng kể mối quan hệ của Hà Nội với Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu.
Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam được ký kết vào năm 2019 là biểu tượng cho quyết tâm quốc tế hóa nền kinh tế của Phúc và là một ví dụ về lý do tại sao ông thu hút được sự quan tâm đáng kể trong giới thị trường toàn cầu.
Điều đáng chú ý nữa là ông Phúc bị lật đổ sau những tin tức gần đây rằng nhiều quan chức kỹ trị và nghiêng về phương Tây đã bị loại khi ông Trọng tập trung quyền lực.
Tuy nhiên, các nhà đầu tư không khỏi thắc mắc liệu sự ra đi của ông Phúc có phải là một hành động thâu tóm quyền lực trong thời gian ngắn của Trọng hay không, điều này sẽ làm trì hoãn những cải cách kinh tế cần thiết khẩn cấp tại một trong những nền kinh tế nóng nhất châu Á.
Ông Phúc làm chủ tịch nước từ tháng 4 năm 2021 và là thủ tướng từ năm 2016 đến năm 2021. Nói chung, ông đã củng cố đáng kể mối quan hệ của Hà Nội với Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu.
Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam được ký kết vào năm 2019 là biểu tượng cho quyết tâm quốc tế hóa nền kinh tế của Phúc và là một ví dụ về lý do tại sao ông thu hút được sự quan tâm đáng kể trong giới thị trường toàn cầu.
Điều đáng chú ý nữa là Phúc bị lật đổ sau những tin tức gần đây rằng nhiều quan chức kỹ trị và nghiêng về phương Tây đã bị loại khỏi cửa khi Trọng tập trung quyền lực.
Và cũng giống như Trung Quốc của Tập Cận Bình, Việt Nam nhận thấy rằng việc duy trì một hệ thống kinh tế cộng sản nói dễ hơn làm trong thời đại mà các nhà đầu tư toàn cầu ủng hộ khu vực tư nhân sôi động hơn khu vực nhà nước thống trị.
Nhà phân tích Thomas Rookmaaker tại Fitch Ratings cho rằng không có gì ngạc nhiên khi “triển vọng tăng trưởng mạnh trong trung hạn” của Việt Nam phải vượt qua “những cú sốc toàn cầu, trong khi rủi ro nợ tiềm ẩn từ khu vực ngân hàng và doanh nghiệp nhà nước hình thành một điểm yếu”.
Ở đây, có lập luận rằng Phúc rút lui và Trọng củng cố quyền lực sẽ không đẩy Việt Nam ra khỏi con đường hiện đại hóa một cách đáng kể.
Như nhà phân tích John Marrett tại Economist Intelligence Unit đã nói: “Ông Phúc là người có định hướng kinh doanh hơn nhiều người ở cấp cao nhất của chính phủ, nhưng sự ra đi bắt buộc của ông không nên được coi là sự chuyển hướng khỏi tự do hóa kinh tế và cởi mở với đầu tư nước ngoài”.
Marrett cho rằng: “Đối với tổng bí thư và các đồng minh của ông, tổng thống sắp mãn nhiệm đại diện cho một hình thức hợp nhất giữa chính phủ và khu vực tư nhân được coi là nguy cơ đối với sự ổn định chính trị và bản thân Đảng Cộng sản Việt Nam. Ông Phúc cuối cùng sẽ được thay thế bằng một đồng minh thân cận của tổng bí thư, nhưng điều này sẽ không dẫn đến một sự thay đổi lớn trong chính sách. Tổng bí thư và các đồng minh của ông ấy đã có quyền kiểm soát mạnh mẽ đối với chương trình nghị sự chính sách.”
Tuy nhiên, ở đây, người ta tự hỏi liệu Malaysia có thể là một điểm tham chiếu hợp thời hơn hay không. Một thực tế về quy mô và phạm vi đáng được xem xét: vốn hóa thị trường của thị trường chứng khoán thành phố Sài Gòn thấp hơn một nửa so với thị trường chứng khoán Malaysia. Sự so sánh quan trọng hơn là một hệ thống chính trị huynh đệ tương tàn đặt quyền lực lên trước sự tiến bộ.
Đồng thời, Nishad Majmudar tại Dịch vụ nhà đầu tư của Moody cho biết, Malaysia, giống như Việt Nam, “sẵn sàng hấp thụ một phần năng lực sản xuất của Trung Quốc” do hậu quả từ các chính sách “không có Covid” của Tập Cận Bình và đàn áp công nghệ đã đẩy lùi đầu tư toàn cầu.
Câu hỏi đặt ra cho Việt Nam là liệu các cuộc tranh giành quyền lực nội bộ có đang khiến việc nâng cấp nền kinh tế bị trì hoãn hay không.
Chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực tại Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam lo ngại “việc mắc sai lầm và nhận trách nhiệm sẽ làm giảm cơ hội và tăng chi phí vận hành của nền kinh tế, đòi hỏi Chính phủ phải hết sức sáng suốt và tháo vát trong ứng phó những vấn đề đó.”
Ngoài ra còn có một kịch bản làm đảo lộn tất cả những kỳ vọng của những người đầu cơ giá lên về Việt Nam trong năm nay. Nhà kinh tế Trinh Nguyen tại ngân hàng đầu tư Natixis lo ngại cách tiếp cận bảo thủ của Hà Nội đối với quy định thị trường đang trì hoãn việc nâng cấp cần thiết để tăng khả năng tiếp cận ở nước ngoài. Cô cho biết thêm, nhiều vốn toàn cầu hơn là rất quan trọng đối với sự phát triển của lĩnh vực ngân hàng và sự ổn định tài chính dài hạn.
Điều đó cũng rất quan trọng để chấm dứt tình trạng con lắc đã cản trở nền kinh tế quá lâu. Trường hợp cụ thể: năm ngoái chỉ số VN Index lao dốc.
Đó là một lời nhắc nhở về việc tâm lý nhà đầu tư đối với Việt Nam có xu hướng dao động dữ dội từ trạng thái lạc quan sang trạng thái cực kỳ hoảng loạn. Trong vài tuần đầu tiên của năm 2023, con lắc đang dao động theo hướng rút ngắn nền kinh tế. Tần suất và mức độ khốc liệt của các chu kỳ bùng nổ-suy thoái này đang cản trở việc nâng cao thu nhập bình quân đầu người, hiện là khoảng 3.700 đô la Mỹ.
Tin tốt là việc Trung Quốc mở cửa trở lại sau đại dịch Covid thực sự sẽ là một lợi ích cho triển vọng của Việt Nam.
Ngân hàng Phát triển Châu Á đã hạ triển vọng tăng trưởng của Việt Nam vào năm 2023 xuống 6,3% từ khoảng 7,5% vào năm 2022. Mặc dù vậy, ADB cho rằng Việt Nam sẽ là nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á, tiếp theo là Philippines.
Tuy nhiên, điều này phụ thuộc vào việc Trung Quốc có tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trở lại mức 5% và Hoa Kỳ tránh được suy thoái kinh tế hay không.
Tuy nhiên, điều đó thậm chí còn quan trọng hơn đối với Việt Nam không chỉ tăng trưởng nhanh hơn mà còn tốt hơn. Điều này bao gồm việc giảm mức độ nghiêm trọng của các dao động từ tăng sang giảm đối với niềm tin của nhà đầu tư.
Một ưu tiên là vượt qua mối bận tâm không lành mạnh của Hà Nội về tỷ giá hối đoái. Hàng chục năm qua, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam luôn chủ động điều hành tỷ giá tiền đồng để hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu. Vào cuối năm 2020, điều này đã khiến Hà Nội có tên trong danh sách “ thao túng tiền tệ ” của Bộ Tài chính Hoa Kỳ .
Để tiền đồng được giao dịch tự do hơn sẽ buộc các nhà hoạch định chính sách ở Hà Nội phải bận rộn cải cách nền kinh tế của Việt Nam. Học cách chung sống với một đồng tiền mạnh hơn sẽ hạn chế rủi ro quá nóng, tăng niềm tin của nhà đầu tư và khuyến khích khu vực tư nhân trở nên cạnh tranh hơn.
Việt Nam cũng phải tiếp tục chống tham nhũng và khuyến khích cho vay hiệu quả hơn trong lĩnh vực bất động sản mắc nợ quá mức đang kéo GDP xuống thấp hơn. Điều đó có nghĩa là ít trợ cấp hơn cho khu vực nhà nước kém hiệu quả và thường xuyên tham nhũng. Và tăng cường khuyến khích để xúc tác cho sự bùng nổ khởi nghiệp nhằm tạo ra nhiều việc làm và của cải hơn ngay từ đầu.Việt Linh (Theo Asia Times)