-
Nguyễn Mạnh Trinh
* Nhưng với tôi / Không có gì đẹp hơn / Viết ngay viết thẳng / Là nhà văn / Tôi yêu tha thiết / Sự ngay thẳng tột cùng / Ngay thẳng thủy chung / Của mỗi dòng chữ viết…” (PQ)
(Chân dung và tác phẩm của nhà thơ Phùng Quán)
Phùng Quán, một khuôn mẫu đời trong một xã hội nhiều biến động. Thuở nhỏ, trải qua “Tuổi thơ dữ dội”, viết “Vượt Côn Ðảo,” tham gia nhóm Nhân Văn Giai Phẩm, tiếp theo là chuỗi ngày trưởng thành gian nan, mà ông thường tự kể “ba mươi năm, cá trộm, rượu chịu, văn chui.” Bị cấm viết mà vẫn nặng nghiệp cầm bút, viết bằng hàng chục bút hiệu, viết để mà cố gắng sống còn. Cái đòn thù cơm áo mà Ðảng và những tay lãnh đạo văn nghệ tuy độc hại nhưng không làm sờn lòng. Làm thơ, viết văn, như một cách thế trả nợ đời. Và, lúc nào, cũng thẳng lưng:
“Tôi muốn làm nhà văn chân thật
Chân thật trọn đời
Ðường mật công danh không làm ngọt được lưỡi tôi
Sét nổ trên đầu không xô tôi ngã…”Những lúc buồn nản, hoặc tâm tư bị nhiều xáo trộn của đời sống, tôi lại nghĩ đến câu thơ Phùng Quán:
“Có những phút ngã lòng.
Tôi vịn câu thơ và đứng dậy…”Không biết ngôn ngữ thi ca có chất an thần hay không, nhưng lúc ấy, tôi thấy làm thơ hay đọc thơ, đã làm tôi thoải mái khá nhiều. Thơ như một phương thức buông xả, để thấy mọi chuyện trên đời sẽ nhỏ bé biết bao so với cái không gian bao la thăm thẳm của thơ và tâm hồn sẽ nhẹ nhàng triệt tiêu đi cái sức ngàn cân đè nặng. Cứ thử tưởng tượng, con người sẽ bị bào mòn đến rã rời từ thể xác đến tinh thần biết bao nhiêu với nhịp sống quay cuồng ào ào đến chóng mặt hiện nay. Một tuần, bắt đầu một ngày thứ Hai rồi chấm dứt một ngày cuối tuần, vụt qua chớp mắt.Thấm thoát mà hơn hai mươi năm ở xứ người, ngoảnh lại chỉ là một thoáng. Thơ, với tôi, là khuôn trời biếc, cho cánh diều bay lên tận trời xanh. Thơ, là cơn gió mát mùa Hạ từ ngoài khơi thổi về mang theo hương vị của muối biển và rong rêu xa lạ. Có những khi ngã lòng, có lẽ tôi cũng phải vịn vào những vần lục bát, những câu bảy chữ, tám chữ thật? Bởi, nếu không có thơ, cuộc sống tôi vô vị xiết bao!…
Yêu thơ, cũng có nhiều người rất yêu, nhưng có khi, chỉ là thái độ của người “cưỡi ngựa thưởng hoa” mà thôi. Yêu thơ, để sống chết với thơ như Phùng Quán khá hiếm. Những câu thơ, viết ra với tâm trạng cực kỳ chân thành với chính mình, không ngờ là mầm mống cho những tai họa khôn nguôi cho một cuộc đời. Tôi nghĩ đến câu nói của Tố Hữu khi nói về đứa cháu của mình “Quán nó dại và tôi cũng… dại” lúc bị mất hết quyền hành và nghĩ lại về những việc làm đã qua.
Vì thơ, mà Phùng Quán bị biết bao nhiêu đòn thù giáng xuống của một chế độ độc đoán không thích những người có lòng trung thực.
Thực ra, tôi đọc Phùng Quán không nhiều. Tiểu thuyết “Vượt Côn Ðảo” tôi chưa được đọc. Chỉ có vài bài viết trên tạp chí Sông Hương và Cửa Việt, nhưng làm tôi xúc động, như bài viết về Nguyễn Hữu Ðang hay kể lại cuộc xông đất đầu năm với Tố Hữu. Cũng như những bài thơ của Nhân Văn Giai Phẩm thuở nào…
Gần đây, tôi đọc “Trăng Hoàng Cung,” một cuốn sách kỳ lạ trong một tâm trạng cũng khá kỳ lạ. Cuốn sách được in ở hải ngoại như một cách thổ lộ tâm sự của người trong nước. Một cuốn sách mỏng nhưng chất chứa nhiều nỗi niềm của một người chịu nhiều dông bão của cuộc sống.
Tôi nghĩ một cách chủ quan, tác giả đã viết với tâm đắc của mình. Ông không để ý đến thể loại. Gọi là tùy bút cũng được, mà thơ văn xuôi cũng không sai. Nhưng rõ rệt một điều, những trang sách đẫm chất thơ và là những cảm nhận khá sâu sắc và chân thành về nghệ thuật. Nhân vật, dù chỉ là thi sĩ và nàng thơ, cũng chỉ là những biểu tượng. Có khi, thi sĩ không phải là Phùng Quán, mà là một khuôn dáng của tổng hợp giữa tưởng tượng và hiện thực. Và có thể không có thực trên cõi đời này. Còn nàng thơ, có phảng phất bóng dáng của một tôn nữ miền sông Hương, núi Ngự. Biết đâu, chỉ là biểu tượng của ý nghĩ tạo hình thành.
Phùng Quán là người đã viết những câu thơ, của một thời Nhân Văn Giai Phẩm, với tâm huyết dồn lên đầu ngọn bút:
“Yêu ai cứ bảo là yêu
Ghét ai cứ bảo là ghét
Dù ai ngon ngọt nuông chiều
Cũng không nói yêu thành ghét
Dù ai cầm dao dọa giết
Cũng không nói ghét thành yêu”Hoặc, với phong cách của một chiến sĩ, như lời khai từ của “Trăng Hoàng Cung”:
“Hai mươi mốt tuổi, tôi, người lính chiến bước thẳng vào làng Văn với cuốn tiểu thuyết đầu tay kể chuyện những người vượt ngục thất bại. Ngay sau đó tôi được coi là nhà văn. Nhưng với tôi thơ là tất cả. Thơ là mạng sống, là lý lịch đời tôi… tôi dương thơ như ngày nào ngoài mặt trận dương lưỡi lê đánh giáp lá cà với thói dối trá, đạo đức giả, tệ nạn quan liêu, lãng phí, bòn rút, ăn cắp của công – tuy ngày đó mới manh nha, nhưng tôi đã dự cảm sẽ là hiểm họa to lớn đang rình phục nhân dân tôi…”
Thơ ông viết ra, đã phải trả giá đắt cho cuộc sống mình. Ba mươi năm của tuổi trẻ thanh xuân sẽ tươi đẹp xiết bao, nhưng vì án văn tự mà ngược lại thành dẫy đầy những cơn ác mộng. Toàn là vùi dập đầy ải và dồn đến ngõ đường cùng của kiếp sống. Người cầm bút mà bị bắt buộc bẻ bút, sinh kế gia đình bị bao vây khiến có lúc ông đã phẫn nộ thốt lên ông sống được là nhờ văn chui, rượu chịu, cá trộm,… Văn chui bởi vì viết ra ký tên thật không chỗ nào dám đăng, phải mượn tên người khác để có chút nhuận bút còm cầm hơi. Rượu chịu, uống để thay cho những cay đắng của cuộc đời, uống dù chẳng đủ tiền mua. Cá trộm, ở những ao hồ chung quanh thành phố Hà Nội, phải luôn luôn coi chừng những con mắt rình mò của các “ông” công an. Sinh kế cùng cực đến thế mà thơ vẫn bay bổng, ăm ắp trong hồn. Thơ như chứa thành lẫm, thành kho, miên man bất tận. Những nguồn suối, cội sông thi ca dường muốn hội tụ về biển mẹ bao la. Nhưng cũng có lúc, thơ không làm được nữa. Thơ dù lao động khổ nhọc vẫn không thành hình. Thi sĩ phải lên rừng đào mạch thơ giữa thiên nhiên. Sống khổ hạnh, mọi vật dụng giản đơn thô sơ như người tiền sử ông quyết đi tìm lại chính cuộc sống mình. Bên cạnh suối Linh Nham ồn ào tiếng nói của thiên nhiên nhưng vắng bặt âm thanh con người, ông một mình một bóng sống và tìm kiếm. Tự đào một huyệt đá cho mình, nguyện nếu không tìm được thơ sẽ chôn mình ở đó. Trong ba năm, chỉ làm được một bài thơ duy nhất.
“Tôi phải lên rừng
Hái lá khổ sâm
Tự mình cất lấy ly rượu uống
Ôi rượu khổ sâm đắng lắm!
Ðắng đến tận cùng nỗi đắng thế gian
Bạn hữu thân thiết ơi!
Xin đừng trách cứ tôi
Sao trong thơ tôi cứ lẫn nhiều vị đắng
Chỉ vì
Tôi vừa ngâm ngợi câu thơ
Vừa cạn chén rượu đời
Cất bằng lá khổ sâm…”Chàng thi sĩ trở về lại xứ Huế để bắt đầu một cuộc tình. Tình yêu có hai mặt. Bên ngoài là vẻ hào nhoáng lãng mạn, nhưng bên trong là nỗi đau thăm thẳm của đời thường. Thực tế là cuộc tình của anh chàng Trương Chi và nàng công chúa Mỵ Nương ngày xưa. Dù chàng thi sĩ làm thơ nhưng cũng không mang cái nét nghệ sĩ để làm nàng xiêu lòng. Với thi sĩ, bút đòi mực, mực đòi giấy, giấy đòi thơ, chàng vẫn một mực chân thành với chính ý nghĩ mình:
“Với nhiều người giấy không kẻ dòng dễ viết đẹp
Nhưng với tôi
Không có gì đẹp hơn
Viết ngay viết thẳng
Là nhà văn
Tôi yêu tha thiết
Sự ngay thẳng tột cùng
Ngay thẳng thủy chung
Của mỗi dòng chữ viết…”Làm gì có cuộc tình đẹp giữa hai người cách biệt như thế. Dù bao nhiêu ghẻ lạnh, dù bao nhiêu đuổi xua, những bài thơ là chứng từ của cuộc tình đơn phương lãng mạn. Phùng Quán làm thơ như chàng nghệ sĩ đánh cá ngày xưa mượn tiếng hát để ngỏ thật lòng mình. Nhưng rốt cuộc chỉ là ảo ảnh tan loãng vào đáy cốc. Thiên đường chỉ là tưởng tượng. Trăng hoàng cung, như một biểu tượng. Rồi cũng tan loãng hư vô. Vầng trăng mà chàng thi sĩ tôn thờ đã bị lấm bẩn. Không còn của riêng chàng, mà đã qua tay nhiều kẻ. Trăng không còn trong huyền thoại và chàng thi sĩ khóc:
“Tôi khóc niềm tin yêu nát tan
Tôi khóc ngai vàng mộng tưởng
Tôi khóc Trăng Hoàng Cung bị lấm bẩn
Tôi khóc không biết lấy gì để gột sạch trăng…”Tôi nghĩ Phùng Quán không chủ tâm kể một chuyện tình. Mà đó chỉ là một cái cớ. Chẳng lẽ ông viết lại một chuyện tình như Trương Chi -Mỵ Nương sao? Ông muốn ví von gì với những bài thơ viết không phải với dụng ý tỏ tình? Những câu thơ như muốn bầy tỏ một ý hướng nào khác hơn mà thi sĩ muốn bầy tỏ. Không hiểu tôi có nghĩ xa hơn những dòng chữ viết không?
“Trên vực thẳm vô cùng của hạnh phúc
Tôi bỗng thấy mình đang đứng quá cheo leo…”Trăng Hoàng Cung có những nét đẹp trong sự mâu thuẫn. Những câu thơ rất thực, của một chiến sĩ kiên cường. Nhưng cũng có những điều lãng mạn của một người nghệ sĩ biết yêu, dám yêu và sống chết với yêu. Hình như Phùng Quán có ý định viết một trường thi thì phải? Trăng Hoàng Cung có rất nhiều câu thơ tâm đắc của một đời người cầm bút. Biểu tượng vầng trăng của Tử Cấm Thành với người đẹp sông Hương kiêu sa có liên hệ gì với thi ca, với quãng đường nhọc nhằn sáng tạo. Hạnh phúc, có khi là sợi khói mơ hồ, rồi sẽ tan loãng khi nắng mặt trời lên. Hạnh phúc, có lẽ nào chỉ trong mộng ảo và chẳng có ở đời thường?
Cho nên tôi cũng chẳng bận tâm khi gọi cuốn sách này là thơ, tiểu thuyết hay tùy bút. Ngôn ngữ đâu cần tách bạch như thế. Tôi chỉ biết mình đang lạc lối trong một không gian, thời gian đầy ắp chất thơ. Và, những ấn tượng mạnh mẽ nhất vẫn là thái độ chân thực với mình, với người của một nghệ sĩ. Không phải “Trăng Hoàng Cung” chỉ có hai nhân vật thi sĩ và nàng thơ. Mà còn có chúng ta, những nhân vật của trường thi cuộc đời đang chia sẻ nỗi niềm với một người luôn băn khoăn tìm cái đẹp vô cùng miên viễn của nghệ thuật sáng tạo…
Nguyễn Mạnh Trinh
Bình Luận
Lưu ý: về ý kiến của độc giả nhất thiết không phải là ý kiến của toà soạn nhật báo Cali Today. Tòa soạn không chịu trách nhiệm về nội dung ý kiến của độc giả. Xin qúy độc giả góp ý kiến xây dựng, với ngôn ngữ phù hợp, tránh những ngôn ngữ thô tục, mạ lỵ, chụp mũ hay mạ lỵ cá nhân. Nhật báo Cali Today khuyến khích tự do phát biểu ý kiến qua phân tích, nhận định, trình bày quan điểm và ý kiến của mình, nhưng không mạ lỵ, bôi nhọ người khác hay hội đoàn bằng những nội dung và ngôn ngữ không phù hợp. Chúng tôi dành quyền không đăng hay xóa bỏ những ý kiến đóng góp mang nội dung và ngôn ngữ không phù hợp mà không nhất thiết phải thông báo trước hay trình bày lý do. Trân trọng và mong được qúy độc giả xa gần hợp tác. Những trường hợp vi phạm những điều nói trên nhiều lần, chúng tôi buộc phải block (khóa) lại trương mục của người cố tình vi phạm. Vì quá nhiều độc gỉa post comments, trong đó có một số không phù hợp nội quy, và nhiều khi tòa soạn không kịp phát hiện, nên nếu qúy độc giả nào phát hiện bất cứ comments nào không phù hợp nội quy, xin báo cho tòa soạn biết qua email nguyenxnam@yahoo.com. Trân trọng cám ơn. Nhật báo Cali Today

FBI: Ném bom vào nhà thờ chống người đồng tính gần Los Angeles
FBI đang điều tra vụ nổ hôm thứ Bảy tại một nhà thờ chống người đồng tính gây tranh cãi, vốn là mục tiêu của các cuộc biểu tình giận dữ trong một cộng đồng ở phía đông Los Angeles.

Biden cho biết số tử vong do coronavirus sẽ vượt qua 600.000 người
Tổng thống Biden cảnh báo hôm thứ Sáu rằng tử vong do COVID-19 dự kiến sẽ vượt 600.000 , chỉ vài ngày sau khi Hoa Kỳ ghi nhận tăng 100.000 trường hợp tử vong trong khoảng một tháng. “Virus đang gia tăng”, Biden nói hôm thứ Sáu. “Chúng tôi đã chết 400.000 người, dự kiến sẽ đạt […]

Thượng Nghị sĩ Cộng Hòa cảnh báo phiên tòa xét xử Trump có thể châm ngòi cho nhiều cuộc luận tội
Một Thượng nghị sĩ Cộng hòa của Thượng viện Hoa Kỳ hôm thứ Bảy cảnh báo rằng phiên tòa luận tội lần thứ hai của cựu Tổng thống Donald Trump có thể dẫn đến việc truy tố các cựu tổng thống Dân chủ nếu đảng Cộng hòa lấy lại lập pháp trong hai năm.

NAM LỘC: Chính sách di trú đầy tham vọng của Joe Biden
https://www.youtube.com/watch?v=AOZ9AwbWCAM&t=87s

Các viên chức Mỹ: Cần thêm dữ liệu cần thiết về chủng coronavirus ở Anh
Giám đốc Viện Y tế Quốc gia Francis Collins và chuyên gia hàng đầu về bệnh truyền nhiễm Anthony Fauci đã cảnh báo hôm thứ Bảy rằng cần có thêm dữ liệu để hiểu liệu chủng coronavirus ở Anh có nguy hiểm chết người hơn và dễ lây lan hơn hay không. “Đây là những […]

Bộ trưởng Y tế Sri Lanka quảng cáo “thuốc tiên” chống COVID
Bộ trưởng Bộ Y tế Sri Lanka đã xét nghiệm dương tính với coronavirus hôm thứ Sáu sau khi bà uống rượu và chứng thực thuốc tiên của một thầy phù thủy được cho là có tác dụng xua đuổi căn bệnh này. Phát ngôn nhân của Bộ Y tế nói rằng Pavithra […]

Larry King, người dẫn chương trình huyền thoại qua đời
LOS ANGELES – Larry King, người dẫn chương trình huyền thoại của Mỹ, đã qua đời, hưởng thọ 87 tuổi. Ora Media, công ty mà King đồng sáng lập, đã thông báo việc King qua đời vào sáng thứ Bảy bằng một tuyên bố trên tài khoản Twitter của mình. “Với nỗi buồn sâu sắc, Ora […]

Biden hứa sẽ cải cách An sinh xã hội
Các chuyên gia kỳ vọng một vấn đề mà Tổng thống Biden sẽ giải quyết trong chiến dịch tranh cử của mình, cải cách An sinh xã hội, cũng có thể trở thành tâm điểm ngay trong năm nay.

Vé số trúng giải độc đắc Mega Millions trị giá 1 tỷ USD đã được bán ở Michigan
(Reuters) – Một vé trúng giải độc đắc xổ số Mega Millions trị giá 1,05 tỷ đô la, giải độc đắc xổ số lớn thứ ba trong lịch sử Hoa Kỳ, đã được bán tại một khu ngoại ô Detroit, các nhà tổ chức xổ số cho biết hôm thứ Bảy. Mega Millions cho biết […]

38 cảnh sát Capitol và 150 Vệ binh Quốc gia dương tính với COVID-19
38 thành viên của lực lượng Cảnh sát Capitol Hoa Kỳ và khoảng 150 thành viên Vệ binh Quốc gia đã có kết quả xét nghiệm dương tính với COVID-19 kể từ khi vụ tấn công chết người vào Điện Capitol hồi đầu tháng, các viên chức nói với CBS News. Gus Papathanasiou, chủ tịch […]

Cộng Hòa bắt đầu kiện chính phủ Biden
https://www.youtube.com/watch?v=_60lV2Aio18&feature=youtu.be

Texas đệ đơn vụ kiện chống chính phủ Joe Biden đầu tiên
Texas vào thứ Sáu khởi kiện chính phủ Mỹ về việc yêu cầu tạm ngưng hầu hết các vụ trục xuất di dân lậu. Đây là vụ kiện lớn đầu tiên thách thức chính sách của Tổng thống Joe Biden chỉ 2 ngày trong nhiệm kỳ, và là dấu hiệu cho thấy những gì có thể xảy ra từ các tiểu bang do Cộng hoà lãnh đạo.

Thượng viện sẽ bắt đầu xét xử luận tội ông Trump đầu tuần 8/2
Phiên xét xử luận tội cựu Tổng thống Donald Trump lần thứ hai sẽ bắt đầu vào tuần ngày 8 tháng 2, Lãnh tụ Đa số Thượng viện Chuck Schumer (Dân chủ -New York) thông báo vào thứ Sáu sau khi thoả thuận lịch trình với Lãnh tụ Thiểu số Thượng viện Mitch McConnell (Cộng hoà – Kentucky).

10 người được tiêm vắc xin Moderna đã bị phản ứng dị ứng nghiêm trọng
Khả năng bị phản ứng dị ứng nghiêm trọng sau khi tiêm vắc-xin COVID-19 của Moderna trông cực kỳ thấp. Hôm thứ Sáu, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh đã công bố kho dữ liệu đầu tiên chi tiết số lượng người đã xác nhận phản ứng dị ứng sau khi tiêm mũi mới […]

Biden muốn trì hoãn phiên tòa luận tội Trump
Tổng thống Biden hôm thứ Sáu muốn chờ đợi cho đến tháng sau để bắt đầu phiên tòa luận tội cựu Tổng thống Trump tại Thượng viện, với lý do nó sẽ cho phép nhiều thời gian hơn để chính quyền của ông “vận hành”. Biden cho biết ông chưa thấy chi tiết cụ thể […]

Bị lừa đảo qua điện thoại, người đàn ông Michigan mất $140.000
Một người đàn ông ở Hạt Oakland, Michigan, đã bị lừa 140.000 đô la bởi những kẻ lừa đảo qua điện thoại, những kẻ giả danh đại diện cho Cục Bảo vệ Biên giới và Hải quan Hoa Kỳ và sở cảnh sát địa phương. Theo các sự kiện được Sở cảnh sát Troy ở […]

Tòa Bạch Ốc yêu cầu cơ quan tình báo xem xét chủ nghĩa cực đoan ở Mỹ
Tùy viên báo chí Tòa Bạch Ốc Jen Psaki cho biết, Tổng thống Joe Biden đã yêu cầu giám đốc tình báo của ông thực hiện một “đánh giá toàn diện về mối đe dọa” đối với chủ nghĩa khủng bố trong nước sau khi xảy ra bạo loạn ở Điện Capitol. Cuộc tấn cộng Điện Capitol […]

Giải độc đắc Mega Millions tăng lên 1 tỷ đô la
Giải độc đắc Mega Millions đã tăng lên 1 tỷ đô la cho kỳ quay số vào tối thứ Sáu. Nếu một người chơi xổ số may mắn trúng thưởng, đây sẽ là giải độc đắc lớn thứ hai trong lịch sử Mega Millions và lớn thứ ba trong lịch sử xổ số Hoa Kỳ, các viên chức xổ […]

Hai nhà giáo dục Georgia qua đời vì Covid cùng ngày
Hai nhà giáo dục của Hạt Cobb đã chết cùng ngày tại Covid-19, làm dấy lên yêu cầu khu học chánh ngoại ô Atlanta chuyển sang học chỉ từ xa.

Bình Dương: Cựu phó Công an xã treo cổ tự tử tại trụ sở
Một cựu phó Công an xã để thư tuyệt mệnh rồi treo cổ tự tử tại trụ sở Công an. Phía Công an chưa công bố nguyên do… Mạng báo Việt Nam cho biết, danh tánh của cựu phó Công an xã này được viết tắt là anh NTT (30 tuổi) ở Thị xã Tân […]