Ngoại trưởng Libya hôm thứ Hai đã bị đình chỉ công tác và bỏ trốn khỏi đất nước, một ngày sau khi Israel tiết lộ rằng trưởng ngoại giao của họ đã gặp bà vào tuần trước – tin tức đã gây ra các cuộc biểu tình rải rác trên đường phố ở quốc gia Bắc Phi đang hỗn loạn này.
Thủ tướng Abdul Hamid Dbeibah, người đứng đầu một trong những chính phủ đối thủ của Libya, cho biết ông đã đình chỉ Ngoại trưởng Najla Mangoush và triệu tập bà để điều tra về cuộc gặp, đây là cuộc gặp đầu tiên giữa các nhà ngoại giao hàng đầu của Libya và Israel. Dbeibah không nói rõ Mangoush sẽ bị điều tra vì lý do gì. Tuy nhiên, việc bình thường hóa quan hệ với Israel là bất hợp pháp theo luật năm 1957 ở Libya, quốc gia từ lâu đã có thái độ thù địch với Israel.
Theo một quan chức Bộ Ngoại giao Libya, Mangoush đã trốn sang Thổ Nhĩ Kỳ sau thông báo của Israel về cuộc gặp.
Ngoại trưởng Israel Eli Cohen và Mangoush đã gặp nhau ở Rome vào tuần trước. Đó là một bước đột phá nhỏ đối với chính phủ Israel, nơi có chính sách cứng rắn đối với người Palestine đã khiến mối quan hệ đang phát triển của nước này với thế giới Ả Rập trở nên nguội lạnh.
Cohen cho biết họ đã thảo luận về tầm quan trọng của việc bảo tồn di sản của cộng đồng Do Thái trước đây ở Libya, bao gồm cả việc cải tạo các giáo đường và nghĩa trang. Theo Bộ Ngoại giao Israel, các cuộc đàm phán cũng đề cập đến khả năng hỗ trợ của Israel cho các vấn đề nhân đạo, nông nghiệp và quản lý nước.
Bộ Ngoại giao Libya đã cố gắng hạ thấp cuộc gặp, gọi đây là “cuộc gặp không được chuẩn bị và không chính thức trong cuộc gặp với Ngoại trưởng Ý”. Họ nói trong một tuyên bố rằng cuộc gặp gỡ của Mangoush với Cohen không bao gồm “bất kỳ cuộc đàm phán, thỏa thuận hoặc tham vấn nào”.
Quyết định đình chỉ Mangoush của Dbeibah cho thấy rằng ông ta không biết về cuộc họp. Tuy nhiên, hai quan chức cấp cao của chính phủ Libya nói với hãng tin AP rằng thủ tướng đã biết về cuộc đàm phán giữa ngoại trưởng của ông và nhà ngoại giao trưởng của Israel.
Một trong những quan chức cho biết Dbeibah đã bật đèn xanh cho cuộc gặp vào tháng trước khi ông đang có chuyến thăm Rome. Ông cho biết văn phòng thủ tướng đã sắp xếp cuộc gặp với sự phối hợp của Mangoush.
Quan chức thứ hai cho biết cuộc họp kéo dài khoảng hai giờ và Mangoush đã thông báo trực tiếp cho thủ tướng sau khi bà trở về thủ đô Tripoli. Quan chức này cho biết cuộc gặp đã tôn vinh những nỗ lực do Mỹ làm trung gian nhằm đưa Libya gia nhập một loạt các nước Ả Rập đang thiết lập quan hệ ngoại giao với Israel.
Quan chức này cho biết việc bình thường hóa quan hệ giữa Libya và Israel lần đầu tiên được thảo luận trong cuộc gặp giữa Dbeibah và Giám đốc CIA William Burns, người đã đến thăm thủ đô Libya vào tháng 1.
Thủ tướng Libya ban đầu đã chấp thuận tham gia Hiệp định Abraham do Mỹ làm trung gian, nhưng ông lo ngại về phản ứng dữ dội của công chúng ở một quốc gia nổi tiếng với sự ủng hộ trước đây đối với chính nghĩa của người Palestine, quan chức này cho biết.
Trong khi đó, quan chức này cho biết Mangoush, người rất ngạc nhiên trước thông báo của Israel, đã nhanh chóng trốn khỏi thủ đô Libya trên một chuyến bay riêng đến Istanbul.
Cả hai quan chức đều phát biểu với điều kiện giấu tên vì sự an toàn của họ.
Jalel Harchaoui, một cộng tác viên chuyên về Libya tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia có trụ sở tại London, cho biết Dbeibah đã tìm cách làm hài lòng các chính phủ nước ngoài khi ông phải chịu áp lực ngày càng tăng từ Liên Hợp Quốc và các nước khác về sự bế tắc chính trị ở Libya.
Harchaoui cho biết quyết định đình chỉ chức vụ ngoại trưởng của thủ tướng Libya “chắc chắn” là nhằm xoa dịu sự tức giận của công chúng.
Tại New York, người phát ngôn Liên Hợp Quốc Stephane Dujarric không bình luận về việc đình chỉ, gọi đây là vấn đề nội bộ, nhưng nói: “Chúng tôi lo ngại về sự an toàn của ngoại trưởng. Có thông tin cho rằng bà ấy bị đe dọa và phải trốn khỏi đất nước. Sự an toàn của bà ấy là trên hết.”
Một ngày sau khi tự hào công bố cái mà họ gọi là cuộc gặp “lịch sử”, Bộ Ngoại giao Israel hôm thứ Hai đưa ra một tuyên bố nói rằng cả Cohen và Bộ đều không chịu trách nhiệm về việc “rò rỉ” tin tức.
Một quan chức Israel cho biết Bộ này buộc phải công bố vào Chủ nhật sau khi một trang tin tức của Israel dự định đăng tải một báo cáo về cuộc họp. Quan chức giấu tên này nói rằng Israel đã thông báo cho Libya về vụ rò rỉ và nói rằng cả hai nước trước đó đã đồng ý sẽ công bố cuộc gặp vào một thời điểm không xác định.
Libya rơi vào tình trạng hỗn loạn sau khi cuộc nổi dậy do NATO hậu thuẫn lật đổ nhà độc tài lâu năm Moammar Gadhafi vào năm 2011. Quốc gia giàu dầu mỏ này đã bị chia rẽ giữa chính phủ được phương Tây hậu thuẫn ở Tripoli và chính quyền đối thủ ở phía đông đất nước. Mỗi bên đều được hỗ trợ bởi các nhóm vũ trang và chính phủ nước ngoài. Gadhafi có thái độ thù địch với Israel và là người ủng hộ trung thành cho người Palestine, bao gồm cả các nhóm chiến binh cực đoan.
Thông báo hôm Chủ nhật về cuộc họp đã gây ra các cuộc biểu tình rải rác ở Tripoli và các thị trấn khác ở phía tây Libya. Theo báo cáo địa phương, những người biểu tình đã xông vào trụ sở Bộ Ngoại giao để lên án cuộc họp, trong khi những người khác tấn công và đốt dinh thự của thủ tướng ở Tripoli.
Tại thị trấn Zawiya, những người biểu tình đốt cờ Israel, trong khi những người khác cầm cờ Palestine. Cũng có những cuộc biểu tình ở thành phố Misrata, thành trì của Dbeibah, theo đoạn phim lan truyền trên mạng xã hội và được Associated Press xác minh.
Khalid al-Mishri, một chính trị gia Hồi giáo từng là chủ tịch Hội đồng Nhà nước, một cơ quan lập pháp có trụ sở tại Tripoli, đã lên án cuộc họp và kêu gọi giải tán chính phủ Dbeibah, vốn thân cận với Mỹ và phương Tây.
“Chính phủ này đã vượt qua mọi ranh giới bị cấm và phải bị lật đổ”, ông viết trên nền tảng X, trước đây gọi là Twitter.
Hạ viện của chính phủ đối thủ ở phía đông Libya cũng chỉ trích cuộc họp là “tội ác pháp lý và đạo đức”. Họ đã triệu tập một phiên họp khẩn cấp hôm thứ Hai tại thành phố phía đông Benghazi và kêu gọi công tố viên của đất nước điều tra các liên lạc của chính phủ Dbeibah với Isreal.
Tại Israel, Yair Lapid, cựu ngoại trưởng và thủ tướng, chỉ trích Cohen vì đã công khai cuộc họp nhạy cảm.
“Sáng nay các nước trên thế giới đang nhìn vào vụ rò rỉ vô trách nhiệm về cuộc gặp giữa Ngoại trưởng Israel và Libya và tự hỏi: liệu có thể quản lý được quan hệ đối ngoại với nước này hay không? Có thể tin tưởng đất nước này được không?” Lapid nói trong một tuyên bố.
Việt Linh (Theo TheGuardian)
