Khi các đối tác ngoại giao của Đài Loan giảm dần và thay vào đó là đối thủ Trung Quốc, Tổng thống Đài Loan Tsai Ing-wen đang nhắm đến việc củng cố quan hệ với các đồng minh còn lại của hòn đảo tự trị này trong chuyến công du vào tuần này tới Trung Mỹ.
Tsai đáp xuống Guatemala vào chiều thứ Sáu, đi bộ từ máy bay dọc theo thảm đỏ cùng với bộ trưởng ngoại giao của Guatemala.
Trong một bài phát biểu trước các nhà lãnh đạo của Guatemala và Belize ngay trước khi khởi hành chuyến thăm của mình, bà Thái coi chuyến đi là cơ hội để thể hiện cam kết của Đài Loan đối với các giá trị dân chủ trên toàn cầu.
“Áp lực bên ngoài sẽ không cản trở quyết tâm vươn ra thế giới của chúng ta. Chúng tôi sẽ bình tĩnh, tự tin, chúng tôi sẽ không khuất phục nhưng cũng không khiêu khích”, bà Thái nói. Bà cũng sẽ gặp Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Kevin McCarthy trong một chặng dừng chân tại Hoa Kỳ.
Nhưng chuyến đi cũng nhằm mục đích củng cố quan hệ ở Mỹ Latinh khi Trung Quốc đổ tiền vào khu vực và gây áp lực buộc các nước của họ cắt đứt quan hệ với hòn đảo dân chủ tự trị.
Tại Guatemala và Belize, bà Thái dự kiến sẽ mang theo một cuốn séc mở. Nhưng trong một khu vực chịu ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc, các nhà phân tích nói rằng Đài Loan có thể đã thua cuộc chơi lâu dài.
“Những quốc gia này, chúng mang tính biểu tượng. Và tôi không nghĩ Đài Loan muốn mất bất kỳ ai trong số họ,” June Teufel Dreyer, một nhà khoa học chính trị tại Đại học Miami, cho biết. “Nhưng nếu Trung Quốc sẽ theo đuổi chính sách ngoại giao bằng tiền, tôi không nghĩ Đài Loan có thể cạnh tranh nổi và họ biết điều đó.”
Chuyến thăm diễn ra chỉ vài ngày sau khi Honduras trở thành quốc gia mới nhất cắt đứt quan hệ với Đài Loan để thiết lập quan hệ với Trung Quốc.
Honduras theo bước chân của Nicaragua, El Salvador, Cộng hòa Dominica, Panama và Costa Rica trong việc từ bỏ Đài Loan. Trong một số trường hợp, Trung Quốc được cho là đã treo lơ lửng các gói đầu tư và khoản vay khổng lồ để đổi lấy sự trung thành.
Khi siêu cường châu Á tìm cách cô lập Đài Loan và mở rộng quyền lực trên trường quốc tế, thương mại và đầu tư của Trung Quốc ở Mỹ Latinh đã tăng vọt.
Theo Viện Hòa bình Hoa Kỳ, từ năm 2005 đến 2020, người Trung Quốc đã đầu tư hơn 130 tỷ USD vào Mỹ Latinh. Thương mại giữa Trung Quốc và khu vực cũng tăng vọt và dự kiến sẽ đạt hơn 700 tỷ USD vào năm 2035.
Hành động của Honduras diễn ra cùng với việc xây dựng dự án đập thủy điện do công ty Trung Quốc SINOHYDRO xây dựng với khoảng 300 triệu đô la tài trợ của chính phủ Trung Quốc.
Nó khiến Đài Loan không có nhiều hơn 13 đối tác ngoại giao chính thức. Hơn một nửa trong số đó là các quốc gia nhỏ ở Châu Mỹ Latinh và Caribe: Belize, Guatemala, Paraguay, Haiti, Saint Kitts và Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent và Grenadines.
Đồng thời, ảnh hưởng của Trung Quốc đã tăng lên, chi tiêu chậm chạp của Mỹ – đồng minh chính và nguồn cung cấp vũ khí phòng thủ của Đài Loan – đã khiến ảnh hưởng của họ ở Mỹ Latinh giảm sút.
Trong nhiều thập niên, Trung Quốc đã tuyên bố Đài Loan là lãnh thổ của mình và sẽ bị kiểm soát bằng vũ lực nếu cần thiết, nhưng công chúng Đài Loan lại hoàn toàn ủng hộ tình trạng độc lập trên thực tế hiện nay.
Trung Quốc đã nỗ lực rất nhiều trong chiến dịch cô lập Đài Loan về mặt ngoại giao kể từ cuộc bầu cử của bà Thái Anh Văn vào năm 2016, thuyết phục thành công 9 quốc gia cắt đứt quan hệ với Đài Bắc kể từ khi bà nắm quyền.
Chính phủ Trung Quốc coi bà Thái Anh Văn và Đảng Tiến bộ Dân chủ ủng hộ độc lập của bà là những kẻ ly khai.
Trong những tháng gần đây, căng thẳng chỉ gia tăng khi quan hệ giữa Bắc Kinh và Washington ngày càng leo thang. Kết quả là, các khu vực như Trung Mỹ đã phát triển về tầm quan trọng địa chính trị.
“Mặc dù chính sách của chúng tôi không thay đổi, nhưng điều đã thay đổi là sự ép buộc ngày càng tăng của Bắc Kinh – như cố gắng cắt đứt quan hệ của Đài Loan với các nước trên thế giới,” Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken nói trong một bài phát biểu về quan hệ Trung Quốc vào năm ngoái.
Guatemala và Belize nằm trong số những quốc gia vẫn kiên định ủng hộ Đài Loan, vào tháng 3, chính phủ Guatemala đã tái khẳng định “việc công nhận Đài Loan là một quốc gia độc lập với các giá trị dân chủ và sự tôn trọng lẫn nhau được chia sẻ.”
Tuy nhiên, các nhà phân tích nói rằng lòng trung thành của họ cũng là một tính toán chính trị.
Tiziano Breda, nhà nghiên cứu tại Viện Các vấn đề Quốc tế, cho biết vị trí đó có thể sẽ được sử dụng về mặt chính trị, được sử dụng như một lá chắn tiềm tàng trước áp lực từ Mỹ
Ví dụ, chính phủ Hoa Kỳ đã chỉ trích mạnh mẽ chính quyền của Tổng thống Alejandro Giammattei vì đã không làm đủ để trấn áp tham nhũng.
Dreyer của Đại học Miami cho biết nhiều đồng minh của Đài Loan sẽ sử dụng mối quan hệ của họ với cả Trung Quốc và Đài Loan như một “con bài thương lượng” để tìm kiếm lợi ích tiền tệ và đầu tư lớn hơn từ cả hai nước.
Bà cho biết trong các cuộc gặp của Ing-wen với Guatemala và Belize, tổng thống có thể sẽ đưa ra các dự án đầu tư và phát triển tùy thuộc vào việc duy trì mối quan hệ tốt đẹp với đất nước của bà.
Nhưng Dreyer lưu ý rằng với sức mạnh mà Trung Quốc nắm giữ trên trường thế giới, việc siêu cường kinh tế kéo các đối tác ngoại giao cuối cùng của Đài Loan về phía họ chỉ là vấn đề thời gian.
Dreyer nói: “Người Trung Quốc không chỉ sẵn sàng chờ đợi mà còn háo hức chờ đợi cho đến khi họ nghĩ rằng thời điểm đã chín muồi. Họ muốn khoảnh khắc tốt lành nhất có thể.”
Việt Linh (Theo Huffpost)