Anh Andre Boyer bước vào trạm bán xăng như một quân nhân hùng dũng. Anh đi giầy “sô” đen bóng, mang súng trường AR-15, mũi súng cắm xuống nền nhà. Anh có vẻ như không biết đến tiếng xì xầm bàn tán đầy lo sợ của những người đang ở trong tiệm bán hàng tạp hóa của cây xăng. Nhưng nếu có ai hỏi anh đang làm gì, anh sẽ nói với họ rằng anh là người bảo vệ an ninh cho cửa hàng, và cây xăng.
Anh Boyer nói: “Chúng tôi có mặt ở đây không phải là để đánh đập người khác. Chúng tôi ở đây để nói với công chúng rằng họ được bảo vệ an ninh khi bước vào đây.”. Anh Boyer đang làm việc cho một công ty tư phụ trách bảo vệ an ninh ở Philadelphia, tên là S.I.T.E. Công ty này đảm trách nhiệm vụ bảo vệ an ninh cho cây xăng, và khách sạn ở Philadelphia theo yêu cầu của chủ nhân những cơ sở kinh doanh.
Kể từ năm ngoái, dịch vụ bảo vệ an ninh bằng nhân viên có mang súng, phát triển rất mạnh ở Philadelphia khi có nhiều vấn đề trong ngành cảnh sát ở đây khiến cho việc gọi điện thoại xin cảnh sát đến tiếp cứu trở nên chậm chạp, hay không được trả lời. Dân chúng phải chờ đợi nhiều tiếng đồng hồ, có khi chẳng có cảnh sát đến giúp. Chủ nhân cây xăng, ông Neil Patel phải thuê anh Boyer đến giữ an ninh cho cây xăng từ tháng Chạp sau khi bọn ăn trộm lấy đi một máy rút tiền ATM, và ông Patel phải chờ 6 giờ đồng hồ mà không có cảnh sát đến tiếp cứu.
Ông Chuck Wexler, Giám đốc điều hành diễn đàn cảnh sát: Police Executive Research Forum cho biết trên khắp nước Mỹ hiện nay, các sở cảnh sát gặp rất nhiều khó khăn trong việc tuyển dụng nhân viên vào làm cảnh sát, nhiều cảnh sát viên xin nghỉ hưu kể từ sau vụ anh George Floyd bị giết chết hồi năm 2020 Sau đó là những vụ biểu tình trên đường phố phản đối hành động vũ phu của cảnh sát đối với người Da Đen hay Da Màu. Theo tài liệu thống kê của cơ quan FBI từ năm 2019 đến năm 2021 số cảnh sát viên hữu thệ giảm 7%.
Trong khi đó, theo tổ chức Brennan Center for Justice những loại tội phạm như giết người, trộm cướp, đánh lộn, và ăn trộm xe hơn tăng rất nhiều trên toàn quốc kể từ năm 2020. Nhiều nhân viên phụ trách những việc khẩn cấp của địa phương lại phải bận rộn đối phó với nhiều vấn đề cấp bách khác như tệ nạn người sống vô gia cư, nằm la liệt trên lề đường, hay gầm cầu xa lộ, và những trường hợp dùng ma túy, thuốc opioid bị ngộ độc, nằm ngắc ngoải chờ chết. Tất cả những yếu tố trên đây khiến cho ngành kỹ nghệ bảo vệ an ninh tư nhân phát triển đều đặn từ sau biến cố 9/11, 2001. Sau đó, từ năm 2020 thì ngành này tăng vọt lên.
Ngày nay, theo tổ chức Security Industry Association, hoạt động của ngành bảo vệ an ninh tư nhân tăng gần gấp đôi so với 20 năm trước đây, mặc dù dân số trong nước chỉ tăng 16% trong cùng thời kỳ. Thống kê cho biết vào năm 2021, cứ 1,000 cư dân thì có hai cảnh sát viên, và 3.1 nhân viên bảo vệ của các hãng tư.
Anh Boyer nói: “Rồi đây công ty bảo vệ an ninh tư sẽ đảm nhiệm đủ mọi loại hoạt động.”. Anh kể thêm rằng mới đây có một ông bố xin anh phụ trách bảo vệ hai đứa con của ông mỗi khi chúng đi coi hát. Anh phải mang súng shotgun bảo vệ hai cô chủ, đảm bảo rằng hai cô được an toàn khi đi xem xi nê.
Hiện tượng dịch vụ bảo vệ an ninh tư nhân tăng mạnh xuất phát từ sự bất bình đẳng về thu nhập, về lợi tức. Những người giàu có thường cần được bảo vệ đủ thứ, và họ lại có tiền để chi trả cho dịch vụ bảo vệ an ninh. Cứ như thế càng làm cho tình hình thêm trầm trọng thêm. Lấy ví dụ trường hợp ông Neil Patel, ông ta phải trả $750 một ngày để được bảo vệ an ninh cho cơ sở buôn bán của ông 24 giờ mỗi ngày. Hàng ngàn thương gia khác cũng đành phải bấm bụng mướn công ty bảo vệ tư làm dịch vụ mà lẽ ra bất cứ người đóng thuế nào cũng phải được hưởng do cảnh sát đảm nhiệm. Một trường hợp lấy ra làm ví dụ là thành phố Los Angeles không thể nào tuyển đủ cảnh sát viên để làm cho Sở Cảnh Sát Los Angeles. Vì thế theo ông Todd Johnson, CEO Phòng Thương Mại ở Beverly Hills phải thuê hai công ty bảo vệ tư nhân phụ trách bảo vệ an ninh làm việc đi tuần trong thành phố bằng xe hơi, và đi bộ. Đó là những việc cảnh sát phải làm. Vì vậy, công ty bảo vệ an ninh tư chỉ là “phần nối dài” của cảnh sát. Ông Johnson nói thêm: “Chúng tôi chỉ muốn đảm bảo rằng thủ đô sang trọng, hoa lệ nhất thế giới phải là nơi an ninh nhất thế giới.”.
Ngành bảo vệ an ninh tư từng có mặt ở nước Mỹ từ nhiều thế kỷ nay. Công ty Pinkerton là một công ty bảo vệ an ninh tư, do một người di dân tên là Allan Pinkerton lập ra từ năm 1850. Ông Pinkerton nổi tiếng nhờ thành tích phả vỡ một âm mưu ám sát Tổng thống vừa mới đắc cử Abraham Lincoln. Nhưng kể từ ngày đó đến nay, kỹ nghệ bảo vệ an ninh tư nhân đã thay đổi rất nhiều. Ngày nay, ngành kỹ nghệ bị những tập đoàn lớn như Allied Universal và Garda World thống trị. Pinkerton bây giờ chỉ là một công ty nhỏ phụ thuộc của Securitas AB. Công ty này chỉ có khoảng 358,000 nhân viên trên 45 thị trường. Ông ty Allied Universal mới là công ty an ninh tư nhân lớn nhất thế giới. Công ty này lớn hàng thứ ba ở Mỹ, chỉ sau Amazon và Walmart, sau khi họ mua một công ty bảo vệ an ninh khác là công ty G4S.
Ông Michael Field, một nhà phân tích của báo Morning Star cho biết: Kỹ nghệ bảo vệ an ninh là một ngành kinh doanh tập trung chặt chẽ bởi vì rất khó kiếm lời. Khách hàng thuê công ty bảo vệ an ninh keo kiệt không muốn trả tiền nhiều cho những kẻ ngồi không chỉ để hù dọa những kẻ sắp làm hành động tội phạm (nhân viên bảo vệ an ninh được dặn rõ phải gọi cho cảnh sát trước nếu có sự cố xảy ra.), vả lại nhân viên bảo vệ không phải là những người đem lại lợi nhuận nhiều cho công ty. Với mức kiếm lời yếu kém, khít khao, nên các công ty bảo vệ tìm cách cắt xén chi phí đến mức tối đa. Trước hết, họ trả lương cho nhân viên rất thấp. Ông Rick McCann, sáng lập viên công ty Private Officer International kể lại rằng: nhiều nơi có tội phạm thường xảy ra, song họ cũng chỉ gửi một nhân viên đến canh gác mà thôi. Công ty của ông theo dõi sát xu hướng hoạt động trong ngành bảo vệ an ninh. Trong lúc một nhân viên công lực trên toàn quốc hưởng lương trung bình khoảng $70,000 một năm, nhân viên bảo vệ an ninh chỉ được hưởng lương không bằng một nửa.
Cũng theo ông McCann: “Cách điều hành kỹ nghệ bảo vệ an ninh ngày nay bắt chước theo mô hình tổ chức của hệ thống cửa hàng thức ăn làm sẵn McDonald. Đó là cách làm ăn chỉ chú trọng vào bán nhiều hàng theo số lượng hơn là chất lượng.”. Những công ty lớn đang chế ngự thị trường thường mướn rất nhiều người cùng một lúc, họ dự trù trước rằng số người bỏ nghề đi làm việc khác sẽ khá nhiều. Một nhược điểm của lề lối tuyển dụng người theo kiểu này là việc kiểm tra và huấn luyện vô cùng thiếu sót.
Theo tài liệu thống kê của tổ chức National Association of Security Companies: Hai mươi mốt tiểu bang không đòi hỏi phải huấn luyện nhân viên bảo vệ nếu nhân viên không mang vũ khí. Ngay cả trường hợp tiểu bang bắt buộc phải huấn luyện nhân viên bảo vệ thì việc kiểm tra xem có làm đúng theo quy định hay không cũng không thể thực hiện được vì số nhân viên bảo vệ được phân tán đi nhiều địa điểm khác nhau, tiểu bang không đủ nhân viên đi kiểm soát việc thi hành đúng nguyên tắc.
Thể thức tuyển người vội vã, thiếu kiểm soát đã dẫn đến một vài trường hợp nguy hiểm xảy ra trong ít tháng vừa qua. Một nhân viên bảo vệ ở nhà ga Miami Metrorail đã bắn và giết chết một hành khách trong một vụ cãi nhau nhỏ. Một nhân viên bảo vệ đã đấm vào mặt một tên ăn trộm trong cửa hàng thuốc Walgreens ở New York City, sau đó, người bảo vệ này bị bắt vì tội đánh nhau. Cảnh sát cho biết một nhân viên bảo vệ trong cửa hàng Pizza ở Baltimore đã bắn một khách hàng sau khi đôi bên cãi vã, đánh nhau. Theo ông McCann trong mười năm vừa qua có 309 nhân viên bảo vệ bị bắt giam vì những tội như giết người, sát nhân trong lúc đang làm nhiệm vụ bảo vệ an ninh.
Việc phát triển quá nhanh của ngành kỹ nghệ bảo vệ an ninh, và không được luật lệ quy định chặt chẽ gây ra nhiều nguy hiểm cho công chúng, và cá nhân người nhân viên bảo vệ an ninh. Nhân viên bảo vệ khi đi làm việc là họ đặt cá nhân họ vào chỗ nguy hiểm đến tính mạng. Cách đây vài năm, người bảo vệ đi đến chỗ làm, một cửa hàng bán lẻ với nhiệm vụ rõ là để làm giảm những tội nhỏ như tội ăn cắp vặt. Nhưng ngày nay tình hình khác hẳn trước, người nhân viên bảo vệ phải đối phó với những băng đảng,hay những tên tội phạm có tổ chức ở những cửa hàng bán lẻ. Người nhân viên bảo vệ nhận chỉ thị là sự hiện diện của họ ở cửa hàng bán lẻ sẽ giúp giảm bớt tội phạm. Nhưng thực tế thì khác, khách hàng ở những cửa hàng bán lẻ lại trông nhờ vào họ để bảo vệ an ninh khi đi mua sắm. Ông McCann ước tính rằng mỗi năm xảy ra khoảng 13,000 vụ tấn công, đánh người nhân viên bảo vệ, trong đó có khoảng 145 người bị giết chết trong lúc làm nhiệm vụ bảo vệ, khoảng 85% bị sát hại.
Ông Brandon Muse, nhân viên bảo vệ làm cho công ty Allied Universal ở Sacramento trong ba năm, kể lại như sau: “Tôi từng bị bọn lưu manh chĩa súng ngắn, súng laser vào mặt đòi giết. Tôi còn bị bòn lưu manh ném nguyên cả thanh gỗ lớn vào cửa kinh xe. Nguy hiểm như vậy mà người ta chỉ trả tôi $16 đô la một giờ.”. Hãng Allied gửi cho báo TIME một văn thư nói rằng họ sẽ cho điều tra kỹ những gì xảy ra trong từng vụ kể trên, và hứa sẽ áp dụng những biện pháp thích nghi để tránh những việc tương tự xảy ra về sau.
Tuy không nói ra, song nhân viên bảo vệ được mướn để công chúng cảm thấy được an ninh hơn. Nhưng thực tế cho thấy người dân thường cũng cảm thấy rùng mình, ớn lạnh khi thấy quanh mình có quá nhiều súng ông, và nhân viên bảo vệ an ninh, nhất là phần lớn những người này không hề được huấn luyện, hay quy định phải làm những gì. Vì luật lệ quy định hoạt động của ngành bảo vệ an ninh không được rõ ràng, và thay đổi tùy tiểu bang nên chi cả người nhân viên bảo vệ, cũng như công ty chủ quản, và công chúng không hiểu rõ họ được quyền làm gì, và phải điều gì trong vấn đề bảo vệ an ninh cho công chúng.
Mặc dù nhiều công ty bảo vệ tư đều nói rằng nhân viên của họ gửi đến địa điểm canh gác là để làm giảm hành vi tội phạm xảy ra, một vài công ty lại có chủ trương khác. Anh Boyer, nhân viên bảo vệ ở Philadelphia nói nếu anh trông thấy một kẻ ăn trộm vài món hàng trong cửa tiệm tạp hóa của cây xăng, anh có quyền chạy theo, và đến bắt kẻ trộm phải trả lại món hàng. Nhưng phát ngôn viên của sở cảnh sát tiểu bang Pennsylvania không đồng ý với nguyên tắc đó.
Ông chủ Patel xác nhận điều này là đúng. Từ ngày ông mướn anh Boyer làm bảo vệ cho đến nay, ông chưa hề làm một tờ trình nào về tội phạm cả. Nhưng trước đó, trộm cắp xảy ra lu bù ở cây xăng của ông. Thôi thì đủ thứ từ ăn cắp món đồ nhỏ, đến cướp xe giữa ban ngày. Có một lần xe của ông bị đập trong lúc cảnh sát đang có mặt trong cửa hàng để lập biên bản về một vụ tội phạm khác. Ông Patel mói ông chán ngán việc làm của cảnh sát, nhân viên công lực lắm rồi. Khi được hỏi nếu nhân viên bảo vệ được mang súng, ông có sợ sẽ xảy ra giết người hay không. Ông Patel trả lời rằng: “Tụi chúng nó đáng bị giết lắm, biết làm sao bây giờ.” Nói xong, ông lại chạy vào sau quầy tính tiền có tấm kính che chống đạn.
Nguyễn Minh Tâm dịch theo báo TIME ngày 22/5/2023