Một tay súng được trang bị hai khẩu súng trường kiểu tấn công và một khẩu súng ngắn đã giết chết ba trẻ em và ba người lớn hôm thứ Hai tại trường Covenant ở Nashville, Tennessee, trước khi cảnh sát bắn chết cô gái này.
Các yếu tố dẫn đến những bi kịch như tại trường học Covenant đã ăn sâu vào chính trị, văn hóa và luật pháp Hoa Kỳ.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Vụ Covenant School là vụ xả súng hàng loạt thứ 129 ở Mỹ — một vụ được gọi là xả súng khi gây nên cái chết từ bốn người trở lên, theo định nghĩa của Kho lưu trữ Bạo lực Súng — kể từ đầu năm 2023. Vụ này xảy ra sau vụ xả súng hàng loạt tại Đại học tiểu bang Michigan, hai trang trại trồng nấm ở Half Moon Bay, California, và tại một studio khiêu vũ ở Monterey Park, California.
Một động cơ vẫn chưa được xác định trong vụ nổ súng. Cảnh sát xác định kẻ nổ súng là một phụ nữ 28 tuổi và là cựu học sinh của trường Covenant, là một cơ sở tư nhân theo đạo Cơ đốc phục vụ khoảng 200 học sinh, cho đến lớp sáu. Những cái chết đã khiến Tổng thống Joe Biden một lần nữa kêu gọi lệnh cấm vũ khí tấn công liên bang vào thứ Hai.
Những vụ xả súng này xảy ra sau nhiều vụ xả súng khác gần đây nhất vào năm ngoái, bao gồm cả vụ xả súng tại Walmart ở Chesapeake, Virginia; tại hộp đêm của những người trong cộng đồng LGBTQ ở Colorado Springs, Colorado; trên một chiếc xe buýt trường học bị cáo buộc nhắm vào các thành viên của đội bóng bầu dục Đại học Virginia; cuộc diễu hành ngày 4 tháng 7 ở Highland Park, Illinois; tại một bệnh viện ở Tulsa, Oklahoma; tại một trường tiểu học ở Uvalde, Texas; và tại một siêu thị ở Buffalo, New York.
Không có quốc gia có thu nhập cao nào khác phải chịu số người chết vì bạo lực súng đạn cao như vậy. Mỗi ngày, trung bình có 120 người Mỹ chết vì súng, bao gồm cả tự tử và giết người, trung bình là 43.475 người mỗi năm. Kể từ năm 2009, trung bình mỗi năm có 19 vụ xả súng khiến ít nhất 4 người thiệt mạng. Tỷ lệ giết người bằng súng của Hoa Kỳ cao gấp 26 lần so với các quốc gia có thu nhập cao khác; tỷ lệ tự sát bằng súng của Hoa Kỳ cũng cao hơn gần 12 lần.
Những người phản đối kiểm soát súng, họ thường coi đại dịch bạo lực súng đạn ở Mỹ là triệu chứng của một cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần rộng lớn hơn.
Nhưng mọi quốc gia đều có những người có vấn đề về sức khỏe tâm thần và cả những kẻ cực đoan; những vấn đề đó không phải là duy nhất tại nước Mỹ.
Điều khó có thể thay đổi là quan điểm mở rộng của Hoa Kỳ về quyền sở hữu súng dân sự, đã ăn sâu vào chính trị, văn hóa và luật pháp kể từ khi thành lập quốc gia, và một tiến trình chính trị quốc gia cho đến nay đã chứng tỏ không có khả năng thay đổi quy tắc đó.
David Yamane, giáo sư tại Đại học Wake Forest, người nghiên cứu về văn hóa súng tại Mỹ, cho biết rằng: “Nước Mỹ đặc biệt ở chỗ, súng luôn hiện diện khắp nơi, dân sự được sở hữu rộng rãi và chính phủ không tuyên bố độc quyền nhiều hơn đối với chúng.”
Năm ngoái, lần đầu tiên trong gần 30 năm, Quốc hội đã đạt được thỏa thuận về cải cách hạn chế sử dụng súng. Nhưng các vụ xả súng gần đây đã nhấn mạnh lý do tại sao cải cách hạn chế sẽ không ngăn chặn được các vụ xả súng hàng loạt — và bạo lực súng đạn đang ngấm ngầm nẩy nở nhiều và liên tục ở Mỹ như thế nào.
Hoa Kỳ có rất nhiều súng, và nhiều súng hơn có nghĩa là nhiều người chết vì súng hơn.
Thật khó để ước tính số lượng súng thuộc sở hữu tư nhân ở Mỹ vì không có cơ sở dữ liệu toàn quốc nơi mọi người đăng ký xem họ có sở hữu súng hay không và có một thị trường chợ đen phát triển mạnh trong trường hợp không có luật buôn bán súng liên bang chặt chẽ.
Một ước tính từ Khảo sát vũ khí nhỏ, một dự án nghiên cứu có trụ sở tại Thụy Sĩ, cho thấy có khoảng 390 triệu khẩu súng được lưu hành ở Mỹ vào năm 2018, tương đương khoảng 120,5 khẩu súng trên 100 cư dân. Con số đó đã liên tục tăng lên trong mỗi năm kể từ đó.
Quyền sở hữu súng của Mỹ vẫn cao hơn bất kỳ quốc gia nào khác: Yemen, quốc gia có mức sở hữu súng cao thứ hai thế giới, chỉ có 52,8 khẩu súng trên 100 cư dân; ở Iceland là 31,7.
Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ rõ ràng giữa quyền sở hữu súng ở Mỹ và bạo lực súng đạn, và một số người cho rằng đó là quan hệ nhân quả. Chẳng hạn, một nghiên cứu do Đại học Boston đã phát hiện ra rằng cứ mỗi điểm phần trăm gia tăng quyền sở hữu súng ở cấp hộ gia đình, thì tỷ lệ giết người bằng súng của tiểu bang tăng 0,9%.
Mối liên hệ giữa cái chết do súng và quyền sở hữu súng mạnh hơn nhiều so với mối liên hệ giữa bạo lực và các vấn đề sức khỏe tâm thần. Nếu có thể chữa khỏi tất cả các chứng rối loạn tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực và trầm cảm thì tội phạm bạo lực ở Mỹ chỉ giảm 4%.
Nhưng từ phía những kẻ ủng hộ tự do súng thì họ đưa ra những lập luận đáng khinh bỉ được thúc đẩy bởi các nhà sản xuất súng và các tổ chức bảo vệ quyền sở hữu súng như Hiệp hội Súng trường Quốc gia NRA, rằng việc trang bị thêm vũ khí cho nước Mỹ là câu trả lời để ngăn chặn bạo lực súng đạn – bằng lý thuyết “người tốt có súng, người người có súng”.
Ý kiến của những kẻ đam mê sở hữu súng và muốn bán được súng nhiều là những tư tưởng cực đoan đáng lên án, họ cho rằng giải pháp tốt nhất cho các vụ xả súng hàng loạt là chúng ta cần nhiều súng hơn cho nhiều người hơn ở nhiều nơi hơn để mọi người có thể tự bảo vệ mình, nhưng theo nhiều cuộc thăm dò dư luận, đã không có bằng chứng nào cho thấy điều đó đúng cả.
Theo Robert Spitzer, giáo sư nghiên cứu chính trị về kiểm soát súng, sự phổ biến của câu chuyện tự vệ là một phần tạo nên sự khác biệt giữa phong trào đòi quyền sử dụng súng ở Mỹ với các phong trào tương tự ở những nơi như Canada và Úc.
Thuật ngữ Tự vệ cho đến nay đã trở thành lý do nổi bật nhất để biện minh cho quyền sở hữu súng ở Hoa Kỳ ngày nay, điều đó cũng được phản ảnh trong doanh số bán súng lục tăng vọt, vì mục đích chính của những khẩu súng đó không phải là giải trí mà là tự vệ.
Văn hóa sử dụng súng của Mỹ là một quan niệm bị chính trị hóa nặng nề rằng việc mang súng là biểu hiện của tự do, cá tính, sự thù địch với chính phủ và cá nhân.
Văn hóa sở hữu súng ở Mỹ đã khiến việc tìm các giải pháp hay chính sách nghiêm chỉnh đối với bạo lực súng đạn sau các vụ xả súng hàng loạt trở nên khó khăn hơn. Ở các quốc gia có thu nhập cao nhưng thiếu văn hóa hiểu biết về súng và sự xem thường tính mạng con người như ở Mỹ đã khiến các biện pháp kiểm soát súng khó có thể được chấp nhận theo tiêu chuẩn của Hoa Kỳ.
Các quốc gia dân chủ đa phần lác nước trong Liên hiệp Châu Âu, không có tệ nạn súng, họ nhìn về nước Mỹ và nói rằng: “Bạn có cảm thấy an toàn hay không khi đi bên cạnh những con người có súng giắt lưng mà các bạn không biết và họ không hề có một giấy phép lận lưng, họ có thể nổi giận lên bất cứ lúc nào, đất nước chúng tôi hạn chế quyền tiếp cận đối với những thứ vũ khí chết người đó, chúng tôi cảm thấy an toàn khi đi ngoài đường, vô siêu thị, ở đất nước chúng tôi không có những vụ xả súng triền miên như ở Mỹ và chúng tôi hài lòng về điều đó”.
Nhưng những thành phần ủng hộ quyền tự do về súng ở Mỹ thì nói rằng: “Ở đây chúng tôi làm điều ngược lại, theo cách mà Tòa án Tối cao giải thích Tu chính án thứ hai, thì mọi người đều có quyền có súng để tự vệ, và sau đó chúng tôi đã cố gắng tạo ra ngoại lệ cho những người thực sự nguy hiểm, nhưng chúng tôi lại không thể nhận ra họ là ai.”
Trong khi phần lớn người Mỹ ủng hộ nhiều hạn chế kiểm soát súng hơn, bao gồm kiểm tra lý lịch phổ quát, thì một nhóm thiểu số đảng viên Cộng hòa lại hăng hái phản đối những luật như vậy một cách dứt khoát – và sẵn sàng gây áp lực lên các nhà lập pháp GOP để làm điều tương tự. Cùng với NRA và một cuộc vận động hành lang về súng được tài trợ tốt, nhóm cử tri này coi việc kiểm soát súng là vấn đề mang tính quyết định và sẵn sàng thách thức các nhà lập pháp muốn kiểm soát súng chặt chẽ hơn.
Nếu nói một cách chính xác hơn thì chính Tòa án tối cao của đất nước này đã làm cho người Mỹ không thể chữa khỏi đại dịch bạo lực súng đạn ở Mỹ, có lẽ họ không quan tâm đến những đứa trẻ bị mất mạng tại các trường học, vì bản thân họ và người thân trong gia đình của họ được bảo vệ 24/7 ở mọi nơi, đúng là luật ở Mỹ thường mâu thuẫn và ngược đời, khi nhiều người Mỹ đang hưởng những trợ cấp phúc lợi, lợi ích đã bỏ phiếu cho những đảng viên Cộng hòa cực đoan để họ nắm được quyền lực và quay lại tước bỏ những lợi ích của những người đã bầu họ lên ngồi vào những ghế đặc quyền đặc lợi kia, tương tự như vậy, những thẩm phán mặc áo choàng đen đang dùng tiền thuế của người Mỹ để trả cho những đội bảo vệ họ và người thân 24/7 mọi lúc mọi nơi và họ thì ủng hộ tự do súng ống để dễ dàng tạo ra những vụ thảm sát để lấy đi sinh mạng của những người đã đóng thuế lo việc bảo vệ cho họ. Thế có phải là những chuyện ngược đời mà người Mỹ đang phải đối mặt hay không, và chẳng ai màng đến chuyện phản kháng hay lên tiếng để đòi hỏi sự công bằng.
Năm 2008, Tòa án Tối cao đã đưa lý thuyết “người tốt có súng” của Giám đốc điều hành NRA Wayne LaPierre vào Hiến pháp. Quyết định 5-4 của Tòa án Tối cao năm 2008 là quyết định đầu tiên của Tòa án Tối cao trong lịch sử Hoa Kỳ cho rằng Tu chính án thứ hai bảo vệ quyền sở hữu súng của cá nhân.
Các thẩm phán bảo thủ cho rằng mục đích chính của Tu chính án thứ hai là bảo vệ quyền của các cá nhân – những người tốt có súng, theo khuôn khổ của LaPierre, Giám đốc NRA – với quan điểm những người tốt được sử dụng súng để ngăn chặn những kẻ xấu có súng. Như Công lý Antonin Scalia đã nói rằng: “Quyền tự vệ vốn có là trọng tâm của quyền Tu chính án thứ hai.”
Chúng ta không cần đoán tại sao Tu chính án thứ hai bảo vệ quyền sử dụng súng bởi vì nó nằm ngay trong Hiến pháp. Mục đích của Tu chính án thứ hai là để duy trì “một Dân quân được quản lý tốt”, không cho phép các cá nhân sử dụng vũ khí của họ để tự vệ cá nhân.
Theo Công lý Antonin Scalia, súng ngắn được “lựa chọn nhiều” bởi những người sở hữu súng muốn mang theo súng để tự vệ. Ông cho rằng, các nhà lập pháp không được phép cấm súng ngàn là thứ được mô tả là “khẩu súng được ưa chuộng nhất trên toàn quốc để giữ gìn và bảo vệ nhà cửa và gia đình của mọi người dân.”
Tương lai của quy định kiểm soát chặt chẽ hơn về súng trông có vẻ ảm đạm đối với bất kỳ ai tin rằng chính phủ nên giúp bảo vệ chúng ta khỏi bạo lực súng đạn. Chính phủ nào giúp kiểm soát súng đạn đây?
Đó chỉ là hy vọng hão huyền vì quý vị hãy nghe vị Tổng tư lệnh của nước Mỹ nói đây: “‘Tôi là Tổng tư lệnh của đất nước này, nhưng tôi lại không thể làm được gì ngoài việc cầu xin Quốc hội hành động. Quốc hội cần phải hành động. Phần lớn người dân Mỹ muốn có lệnh cấm vũ khí tấn công. Tôi kêu gọi các đảng viên Cộng hòa thể hiện lòng can đảm chính trị, họ phải trả lời cho những gia đình đã mất người thân trong các vụ xả súng hàng loạt.”
Năm 2022, khi đảng Dân chủ nắm quyền lực ở lưỡng viện còn không thể thông qua được một dự luật kiểm soát súng chặt chẽ vì những nhà lập pháp Cộng hòa toa rập với những tên lái buôn thần chết NRA đã quyết tâm ngăn chặn, để họ bán được nhiều súng hơn, các đảng viên Cộng hòa cũng được chia phần, thế thì làm sao mà họ đồng lòng với các đảng viên Dân chủ đế đá đổ nồi cơm của họ đây?
Lời kết:
Tôi chỉ hy vọng vào một ngày đẹp trời nào đó, chỉ khi mà những thành viên trong gia đình, những người thân của những nhà lập pháp Cộng hòa là những nạn nhân trong những vụ xả súng đó thì họa may, đến lúc đó họ mới hiểu ra giá trị của một mạng sống con người, mới hiểu được nỗi đau của những người Mỹ bình thường khi mất những đứa con, đứa cháu thân thương của họ.
Các đảng viên Cộng hòa, Hiệp hội súng trường Quốc gia NRA, họ chính là những thủ phạm chính cho vấn nạn xả súng, thảm sát trên đất Mỹ, chúng phải chịu trách nhiệm trước người dân Mỹ.
Việt Linh 29.03.2023