(The Hill) – Tối cao Pháp viện vào thứ Sáu dọn đường cho các nhà cung cấp dịch vụ phá thai theo đuổi vụ kiện liên bang thách thức luật chống phá thai khắt khe ở Texas, nhưng toà một lần nữa từ chối tạm ngưng luật.
Phán quyết không giải quyết tính hợp pháp của luật cấm phá thai 6 tuần của Texas, và luật vẫn có hiệu lực. Thay vào đó, Tối cao Pháp viện xác định, toà liên bang có thẩm quyền xem xét thách thức pháp lý chống lại một số bị đơn được nêu danh trong vụ kiện.
Trong một vụ kiện khác, Toà tối cao bác bỏ thách thức tương tự do Bộ Tư pháp đứng đơn.
Trong quan điểm 8-1 do Thẩm phán Neil Gorsuch đưa ra, phe đa số trao cho các nhà cung cấp dịch vụ phá thai một chiến thắng nho nhỏ mặc dù không có tác động thực tế ngay tức thời. Thẩm phán Clarence Thomas bỏ phiếu chống, và muốn bác bỏ vụ kiện.
Phán quyết cho phép các nhà cung cấp dịch vụ phá thai theo đuổi một thách thức hiến pháp ở các toà cấp dưới, chống lại các viên chức cấp giấy phép của tiểu bang, và nếu thành công thì có thể ngăn chặn những viên chức này thực thi vi phạm luật cấm phá thai.
Tuy nhiên, một số chuyên viên pháp lý cho rằng, phán quyết vào thứ Sáu cho Texas lộ trình ngăn chặn những vụ kiện như vậy. “Nếu Texas sửa đổi luật để làm rõ, các viên chức cấp giấy phép hoàn toàn không đóng vai trò gì trong việc thực thi luật thì không có ai ở Texas có thể bị kiện,” Hiệu trưởng trường luật thuộc Đại học UC Berkeley, Erwin Chemerinsky cho hay. Theo ông, luật chống phá thai của Texas “vi hiến một cách trắng trợn.”
Phán quyết của đa số bác bỏ vụ kiện của các nhà cung cấp dịch vụ phá thai chống lại Tổng biện lý Texas, cũng như một số thẩm phán và lục sự toà cấp tiểu bang và 1 công dân tư.
Luật SB 8 cho phép công dân tư đệ đơn khởi kiện chống lại những người thực hiện, hỗ trợ hoặc tiếp tay phá thai sau khi phát hiện ra tim thai, thông thường khoảng 6 tuần thai kỳ, trước khi đa số phụ nữ biết mình mang thai. Vụ kiện theo luật SB 8 nếu thành công, ngoại trừ bị cưỡng hiếp hay loạn luân sẽ nhận được $10.000 Mỹ kim, cộng với chi phí pháp lý từ người bị kiện. Trong khi đó, nguyên đơn nếu thua chăng nữa sẽ không phải trả chi phí pháp lý cho người bị kiện. Giới chỉ trích xem điều khoản này như treo tiền thưởng nhắm vào các nhà cung cấp dịch vụ phá thai.
Trong quan điểm riêng, Chánh thẩm John Roberts cùng với 3 thẩm phán cấp tiến gọi luật Texas vi hiến, chiếu theo phán quyết Roe v. Wade và các tiền lệ khác của Tối cao Pháp viện.
Tranh chấp về SB 8 nổi lên sau khi một nhóm các nhà cung cấp dịch vụ phá thai do tổ chức Whole Woman’s Health dẫn đầu vào mùa hè qua đã đệ đơn vụ kiện liên bang, nhằm ngăn chặn luật trước khi có hiệu lực vào ngày 1 tháng 9. Nguyên đơn nêu danh bị đơn là tiểu bang Texas, các viên chức tư pháp, cũng như 1 công dân tư – người mà nguyên đơn tin sẽ tìm cách thực thi SB 8.
Bị đơn lập tức yêu cầu toà liên bang bác bỏ vụ kiện, nhưng bị từ chối, khiến họ kháng án. Toà Phúc thẩm khu vực 5 – toà bảo thủ nhất quốc gia – đứng về phía bị đơn, đồng tình tạm ngưng thủ tục tố tụng ở toà cấp dưới, và từ chối ban hành lệnh tạm cấm thực thi luật.
Whole Woman’s Health đệ thỉnh nguyện khẩn cấp lên Tối cao Pháp viện, yêu cầu tạm ngưng luật Texas. Toà tối cao vào ngày 1 tháng 8 bỏ phiếu 5-4, bác bỏ yêu cầu khẩn cấp với Chánh thẩm Roberts đứng về phía Thẩm phán cấp tiến có quan điểm bất đồng.
Một tuần sau, Bộ Tư pháp khởi kiện Texas, yêu cầu toà liên bang ngăn chặn luật và được thẩm phán đồng tình tạm ngưng luật. Tuy nhiên, Toà Phúc thẩm khu vực 5 khôi phục lại SB8 trong thời gian thủ tục tố tụng diễn ra.
Tối cao Pháp viện vào tháng 11 tổ chức điều trần cho cả hai vụ kiện. Trong quyết định vào thứ Sáu, toà bác bỏ vụ kiện của Bộ Tư pháp.
Hương Giang (Theo The Hill)
