Cali Today News – Tiến sĩ Ian Ralby tốt nghiệp TS Bang Giao Quốc Tế và TS Chính Trị và Bang Giao QT tại Đại Học Cambridge. Ông từng thảo luận về sự căng thẳng tại Biển Đông khiến các nhà làm chính sách giữa hai nước chuẩn bị kỹ lưỡng về cuộc chiến có thể xảy ra giữa hai siêu cường
Càng lúc Trung Cộng càng ra sức diễn tập quân sự hòng ngăn cản sự di chuyển các tàu chiến Hoa kỳ cùng phi cơ chiến đấu vượt qua các lằn ranh mà Bắc Kinh hoạch định trước. Sự ngăn cản này càng lúc càng chẳng còn gì là bí mật khi nói về mối tranh cãi và đối đầu tại Biển Đông.
Rõ ràng chúng ta hiểu vấn đề xung khắc này không phải chuyện thông qua trưc giác đơn thuần để hiều về quyền lợi của Hoa kỳ tại đây. Hiện nay thiên hạ đang đặt trọng tâm chú ý vào sự tranh chấp giữa các quốc gia liên quan gồm Trung Cộng, Việt Nam, Đài Loan, Brunei, Phi cùng Mã Lai về hiện trạng các quần đảo. Nổ lực càng lúc càng tăng giữa các quốc gia kể trên càng làm sự căng thẳng vụt lên cao, bạo động ranh giới và suýt va chạm giữa các chiến hạm thời gian gần đây không còn giấu diếm sự thù địch. Hoa kỳ đã diễn tập cho tình huống chiến tranh với Trung Cộng do tình hình nóng lên cao độ. Tất cả không nằm ngoài sự thật do đụng chạm từ các vấn đề tranh chấp từ quyền đánh cá, khai thác dầu mỏ và làm chủ các tuyến đường biển. Chúng ta hiểu các giá trị về kinh tế khi các quốc gia đang tuyên bố chủ quyền và sẵn sàng đưa đến đối đầu quân sự, nhất là vài nước đang đem lòng tự hào, cảm tính dân tộc hay chứng cớ lịch sử để có lợi cho họ.
Chúng ta lại hỏi tại sao Hoa Kỳ đang bận rộn về các vấn đề Đông Âu, Trung Đông nay lại càng lúc càng có dấu hiệu nghiêng về cuộc chiến ở vùng biển của một quốc gia có liên quan nhiều về nguồn lợi kinh tế cùng quân sự? Câu trả lời đích đáng nhất do nó liên quan đến hiểu biết cùng giải thích khác nhau, cùng một điều tối quan trọng trong tất cả các sự khác biệt chính là do hai bên chẳng cần chú ý đến điều này.Trong lúc người ta cần hiểu biết về luật hàng hải quốc tế lại chẳng ai cần hiểu rõ trong tình huống đối đầu đang âm ỉ gia tăng. Chuyện đơn giản, khi Trung Hoa làm chủ được càng vùng tranh chấp , thì các đường tuyến hải hành của Mỹ sẽ bị khóa cùng lúc các tuyến bay của phi cơ Mỹ đa số sẽ bị giới hạn tại Biển Đông.
Ngoài ra còn một vài lý do quá rõ, tại sao Hoa Kỳ không muốn Trung Cộng thành công khi đối đầu về lảnh thổ vùng này. Quyền làm chủ Biển đông không thể chối cãi mà Trung Hoa từng tuyên bố, đã trở thành vấn đề nghị sự cho nội các Obama trong chiến lược “Xoay Trục lại Á Châu”. Còn có thêm sự quan tâm khi Trung Cộng chủ trương bành trướng biển, khai thác hải sản cùng các nguồn khoáng sản tại đây. Hoa kỳ thuờng chú tâm vào vấn đề giải quyết đối đầu hơn để xảy ra chiến tranh. Nhưng lại đưa đến một hậu quả tệ hại là Trung Cộng càng gia tăng thô bạo các hoạt động quân sự, lấn át trong vùng, để khẳng định quyền làm chủ “ bất khả luận bàn” của họ.
Có điều khá mỉa mai, khi Hoa kỳ không có chân trong Công Ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS), là lý do tối quan trọng từng được ký kết, song le lại khuyên bảo Trung Cộng một nước có chân trong UNCLOS phải tuân thủ các điều khoản trong công ước này. Hoa Kỳ công nhận hầu hết trong UNCLOS là luật quốc tế, nhưng Hoa kỳ do không có chân trong UNCLOS nên không có khả năng tự đưa vấn đề này lên toà Trọng Tài, nơi sẽ phân xử các vụ tranh tụng tại Biển Đông.
Hiểu biết căn bản về luật hệ thống hàng hải quốc tế do UNCLOS công nhận có ý nghĩa với quyền lợi của Hoa Kỳ tại Biển Đông. Tranh tụng về tự do lưu thông trên biển, thật ra có cả ngàn năm rồi. Một mặt, nhiều người bênh vực cho quyền tàu bè lưu thông tự do khắp nơi trên thế giới, mặt khác các quốc gia hiện nay lại tìm kiếm chủ quyền lảnh hải, giám sát các vùng biển tiếp cận nước họ hòng kiểm soát các nguồn tài nguyên hải sản tại các vùng biển xa bờ. UNCLOS từng quy định ra chủ quyền hoàn toàn xa bờ 12 hải lý, và từ giới hạn 12 hải lý này ra đến 200 hải lý lại là vùng đặc quyền kinh tế ( EEZ). Các quốc gia có đặc quyền EEZ đều có quyền khai thác kiểm soát hải sản khoáng sản trong vùng. Căng thẳng phát sinh từ Hoa Kỳ và Trung Cộng khiến người ta lo ngại về cách giải thích đúng nhất về các luật lệ căn bản trong UNCLOS.
Theo cách “diễn dịch” của Trung Cộng về UNCLOS, thì họ không cho nguyên tắc căn bản về tự do hải hành áp dụng cho các tàu chiến hay phi cơ quân sự bay ngang qua vùng đặc quyền kinh tế EEZ được. Đó là lý do họ ngăn cấm các tàu bè hải quân kể cả Ấn Độ có quyền ngang qua vùng EEZ. Vấn đề nếu họ thắng thế trong cuộc tranh chấp chủ quyền các quần đảo hiện nay tại Biển Đông thì sao? Cùng lúc họ tố cáo rằng các cuôc thao dượt quân sự của Mỹ bao gồm các phi cơ thám sát khảo cứu hải dương (có ích trong chiến thuật chống tàu ngầm) và các hoạt động nào khác trong vùng EEZ của Trung Cộng đều “vi phạm luật lệ của UNCLOS”! Chúng ta chưa quên vào tháng 9 năm 2014 có một tai nạn suýt va chạm nhau giữa phi cơ do thám của Hải Quân Mỹ cùng thái độ hung hăng của một phi cơ tiêm kích Trung Cộng. Chuyện này lộ rõ Trung Cộng muốn tuyên bố chủ quyền 200 hải lý EEZ ngay cả xung quanh các quần đảo đang tranh chấp tại Biển Đông?
Tuy nhiên, bộ luật biển UNCLOS chưa bao giờ nói rõ về các quyền này. Vì UNCLOS không đề câp hoạt động của tàu chiến trong vùng EEZ, ngoại trừ vài phần giới hạn tàu chiến trong vùng biển chủ quyền lảnh thổ (12 hải lý). Đây là lý do mà Hoa kỳ giải thích rằng không có điều gì ngăn tàu chiến và phi cơ quân sự của Mỹ trong vùng EEZ được. Trung Cộng lại tuyên bố chủ quyền hoàn toàn trong vùng EEZ 200 hải lý. Nếu thế khi Trung Cộng thắng trong tranh chấp biển đảo tại Biển Đông, Hoa kỳ phải chịu sự cho phép của họ hầu hết tại biển này. Từ quan điểm chiến lược này, Hoa kỳ không thể nào chịu thua để mất đi tự do trên hải lộ huyết mạch nối Thái bình Dương và Ân Độ Dương trên.Hoa kỳ rất muốn ngăn chận Trung Cộng bành trướng, phòng ngừa họ nạo vét thêm nhiều nguồn tài nguyên phong phú, cũng như chận ảnh huởng bá quyền của họ.
Một trong các lý do chính trong căng thẳng giữa hai cường quốc là sự đối đầu về cách diễn dịch bộ luật UNCLOS, cũng là mối đe dọa tiềm tàng sẽ nổ ra cuộc đối đầu quân sự giữa 2 cường quốc. Tự do hải hành của các tàu chiến Mỹ cũng như tự do bay của các chiến đấu cơ Mỹ tại Biển Đông đủ là một yếu tố chiến lược bắt buộc Mỹ phải chuẩn bị một cuộc chiến để giành lại cho được.
Dù cho chúng ta nghĩ cách nào, quyền lợi của Hoa kỳ phải nằm trên chuyện Ukraine hay sự trổi dậy của Nhà Nước Hồi Giáo (ISIS) tại Trung Đông. Cuối cùng, đây là lý do tại sao Hoa Kỳ đang chuẩn bị chiến tranh cho sự tranh chấp về một bộ luật hàng hải mà thực chất họ chẳng ký tên vào.
bản dịch Đinh Hoa Lư
