· Đòi chấm dứt phá hoại môi trường làm xấu hổ Đài Loan
· Đền bù cho nạn nhân và làm sạch các vùng bị ô nhiễm
· Phái đoàn Việt Nam tranh đấu cho nạn nhân Formosa Hà Tĩnh
*Triều Giang
(Hình của EJA, JFFV và Internet)
Đài Bắc-27/5/2023: Hàng chục biểu ngữ bằng tiếng Trung Hoa, Anh ngữ và Việt ngữ đang được 6 tổ chức trong Liên Minh Quan Sát Formosa chuẩn bị cho cuộc biểu tình hội tụ các nhà tranh đấu trên thế giới chống Formosa, công ty gây ô nhiễm cho nhiều nơi trên thế giới.
1.Chấm dứt Nhựa Formosa!
2. Ngừng ô nhiễm / Ngừng gây ô nhiễm cho ngôi nhà của chúng ta
3. Đánh giá tác động môi trường và nhân quyền độc lập của bên thứ ba
4. Bồi thường cho nạn nhân
5. Formosa Plastics là nỗi xấu hổ của Đài Loan / Shame on Formosa Plastics!
Trên trang Facebook Hiệp Hội Quyền Môi Trường EJA (Environment Jurist Association) đã đăng bản tin: Từ Hoa Kỳ có 3 phụ nữ đã nhiều năm tranh đấu với công ty Formosa, một công ty nổi tiếng trên thế giới về hủy hoại môi trường với câu ngạn ngữ:
“Tôm nhỏ đấu cá voi” (đồng nghĩa với tục ngữ “Châu chấu đá xe) của VN:
Người thứ nhất là bà Diane Wilson, một ngư dân Texas dũng cảm phản đối Formosa Plastics sắp sang thăm Đài Loan, sẽ dự Đại hội cổ đông Formosa Plastics 30/5 và cố gắng đối thoại với ban lãnh đạo Formosa Plastics, yêu cầu Formosa Nhựa trả lại một quê hương trong sạch và lành mạnh. “Tôm nhỏ chiến đấu với cá voi lớn”: Ngư dân đánh bắt tôm Texas chiến đấu với nhựa Formosa – Diane Wilson
#DianeWilson là ai?
Diane Wilson là một ngư dân thế hệ thứ tư và là mẹ của năm đứa con sống ở bờ biển Vịnh Mexico ở Texas, để đẩy lùi tình trạng ô nhiễm đại dương ở quê hương bà, nơi cao nhất ở Hoa Kỳ, bà đã đứng lên đấu tranh. phản đối việc Formosa Plastics đổ trái phép nước thải và các chất độc hại tại địa phương. Sau 30 năm đấu tranh, bà đã thắng và thành công một phán quyết mang tính bước ngoặt đối với Formosa Plastics, đây cũng là vụ dàn xếp vụ kiện dân sự lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ. Do đóng góp xuất sắc của Diane cho môi trường, bà cũng đã được trao Giải thưởng Môi trường Goldman hay còn gọi là Giải thưởng #Nobel Xanh vào năm 2023
Con đường đến với Phong trào Môi trường của #Diane Wilson
Năm 1983, Formosa Plastics thành lập nhà máy sản xuất nhựa (nhà máy Point Comfort) tại vịnh Lavaca, cửa vịnh Mexico, trong quá trình vận hành nhà máy, một lượng lớn phụ phẩm của dầu mỏ và khí tự nhiên đã được chuyển hóa thành những viên nhựa (#Nurdles) và thải ra Vịnh Lavaca và các vùng nước lân cận. Những vùng nước này không chỉ là khu vực đánh bắt cá thương mại, môi trường sống của các sinh vật biển và đất ngập nước, mà còn là nơi vui chơi của trẻ em địa phương. Những hạt nhựa thải ra từ nhà máy Point Comfort không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà do có kích thước, hình dạng giống trứng cá nên thường bị chim và sinh vật biển ăn phải, khiến chúng bị suy nội tạng và không thể ăn được. Nguy hại hơn nữa là những sinh vật bị nhiễm các hạt nhựa, được dùng như thức ăn, hay vật phẩm được con người sử dụng.
Năm 1989, Diane nhận thấy sản lượng đánh bắt tôm của mình giảm mạnh, sau khi đọc các báo cáo về việc rò rỉ hóa chất thường xuyên ở khu vực địa phương, Diane quyết tâm bảo vệ quê hương mình khỏi ô nhiễm và khôi phục hệ sinh thái biển bị hủy hoại, đồng thời bắt đầu điều tra việc Formosa Plastics thải chất nhựa từ nhà máy Point Comfort.
Diane Wilson đấu với Formosa
Trong quá trình đối đầu với Formosa Plastics, Diane đã dũng cảm tiến lên, không sợ bị chế giễu, mua chuộc, vu khống và thậm chí nguy hiểm đến tính mạng trên đường đi, và bằng những hành động như kháng cáo hợp lý, bất hợp tác và tuyệt thực, bà kêu gọi Formosa Plastics ký giao thức “Zero Discharge” đối với chất thải. Tuy nhiên, do sự lười biếng của các cơ quan bảo vệ môi trường địa phương trong việc thực thi pháp luật, Formosa Plastics tiếp tục rò rỉ chất thải độc hại và thậm chí thường xuyên báo cáo Formosa chấp hành luật an toàn công nghiệp.
Những năm sau đó, Diane tuyển dụng ngư dân địa phương và nhân viên cũ của nhà máy Point Comfort để thành lập một nhóm tình nguyện thu thập bằng chứng về ô nhiễm của nhà máy Point Comfort dọc bờ biển mỗi ngày bằng cách đi bộ và chèo thuyền kayak. hơn 7.000 hình ảnh và video ghi lại các vi phạm của Formosa Plastics, và chính thức khởi kiện Formosa Plastics ra Tòa án Liên bang vào năm 2017.
Vào năm 2019, tòa án liên bang đã phán quyết rằng Formosa Plastics đã vi phạm các thông số kỹ thuật của Đạo luật Nước sạch Hoa Kỳ. Cuối cùng, Formosa Plastics đã dàn xếp với 50 triệu đô la Mỹ và sử dụng khoản bồi thường này để tài trợ cho nghiên cứu và các công viên địa phương, quỹ xây dựng, giáo dục môi trường, tái thiết Vịnh Lavaca và các vùng đất ngập nước trong khu vực, thành lập hợp tác xã nghề cá bền vững của ngư dân địa phương, v.v. Căn cứ vào phán quyết, Formosa Plastics cũng hứa sẽ làm sạch rác thải nhựa ở Vịnh Lavaca và đạt tiêu chuẩn không thải hạt nhựa của nhà máy Point Comfort.
Mặc dù Diane đã thắng một vụ kiện mang tính bước ngoặt nhưng phong trào môi trường của Diane không dừng lại ở đó, Diane vẫn tiếp tục thúc đẩy thực thi pháp luật, bảo vệ môi trường và mong rằng tất cả các nhà máy hóa chất đều có thể thực hiện một tương lai không xả thải nhựa
*Diane hiện là giám đốc và người sáng lập Calhoun County Resource Watch và là giám đốc điều hành của San Antonio Bay Estuarine Waterkeeper.
“Tôm con đấu với cá voi” thứ hai sẽ đến Đại hội Cổ đông Formosa Plastics để cùng tham gia với người đánh tôm #Texas Diane Wilson trong chuyến đi khẩn cấp ở Đài Loan là bà NancyBui, một nhà hoạt động nhân quyền và môi trường người Mỹ gốc Việt, người dũng cảm chống lại Formosa và chế độ độc tài ở Việt Nam. Bà sẽ đến đại hội cổ đông Formosa Plastics cùng với hai nạn nhân khác của vụ ô nhiễm Formosa Plastics, và nói chuyện trực tiếp với ban lãnh đạo Formosa Plastics, yêu cầu Formosa Plastics chấm dứt tình trạng ô nhiễm môi trường, tai nạn an toàn công nghiệp và vi phạm nhân quyền tại công ty con Việt Nam Nhà Máy Thép Hà Tĩnh, và thực sự đền bù cho hàng ngàn nạn nhân của thảm họa biển năm 2016.
Formosa gây ô nhiễm Việt Nam như thế nào?
Ngày 06/04/2016, Formosa Plastics thải chất độc hại tại Công Ty Gang Thép Hà Tĩnh, Việt Nam, khiến cá và sinh vật biển chết hàng loạt dọc bờ biển 250 cây số miền Trung xuyên 4 tỉnh miền Trung, hàng ngàn người dân biểu tình phản đối cá bị ô nhiễm, người ăn cá đổ bệnh, thợ lặn chết sau khi chạm vào đường ống dưới nước thải ra chất độc hại. Sự kiện được coi là thảm họa môi trường tồi tệ nhất trong lịch sử Việt Nam. Formosa Plastics sau đó đã hứa bồi thường 500 triệu đô la Mỹ, nhưng số tiền bồi thường rơi thẳng vào tay chính phủ Việt Nam, nhiều nạn nhân nhận được số tiền bồi thường ít hơn rất nhiều so với mức thiệt hại của họ, thậm chí nhiều nạn nhân còn không được bồi thường. Các nạn nhân biểu tình và tìm cách nộp đơn kiện nhà cầm quyền CSVN, đã bị #đánh đập, #bỏ tù, #bắt bớ. Formosa Plastics và chính phủ Việt Nam chưa bao giờ công bố báo cáo nghiên cứu của hàng trăm học các nhà khoa về vụ việc, gọi đây là vấn đề an ninh quốc gia và cấm tất cả các nhà khoa học tham gia nghiên cứu tiết lộ. Và số tiền bồi thường cho các nạn nhân không được đo lường chính xác và còn lâu mới đủ để bù đắp thiệt hại.
Vụ việc Formosa Plastics gây ô nhiễm tại Việt Nam đã gây khó khăn về tài chính cho người dân địa phương, cha mẹ không thể đóng học phí, con cái bỏ học, thậm chí người dân có nhu cầu tìm kiếm cơ hội việc làm ở các nước láng giềng. Không chỉ vậy, từ năm 2016, tình trạng ô nhiễm, vi phạm liên tục xảy ra. Tháng 10/2022, tại Nhà máy Thép Formosa Plastics Hà Tĩnh xảy ra hỏa hoạn, khói vàng bốc mùi hôi thối; trong năm 2021 và 2022, các vụ tai nạn về an toàn công nghiệp liên tục xảy ra khiến ít nhất 4 người tử vong và nhiều người bị thương. Có thể nói, bất chấp những bài học rút ra từ thảm họa biển năm 2016, những vi phạm về môi trường và nhân quyền tại địa phương của Formosa Plastics vẫn tiếp tục diễn ra.
#JFFV và NancyBui là ai?
Vào năm 2017, Nancy Bùi và thân hữu đã thành lập tổ chức Công lý cho Nạn nhân Formosa (JFFV) để hỗ trợ các nạn nhân của sự kiện ô nhiễm của Formosa Hà Tĩnh. Do các nạn nhân không thể nhận được hỗ trợ tư pháp công bằng tại Việt Nam, JFFV đã chuyển vụ kiện sang Đài Loan, quê hương của Formosa Plastics, vào năm 2019 để hỗ trợ những người Việt Nam là nạn nhân nộp đơn kiện. Sau khi thành công trong việc đòi quyền tài phán tại Đài Loan, năm 2022, vì công ty Formosa đòi hỏi giấy ủy quyền của nạn nhân (cần thiết cho các hồ sơ xuyên quốc gia) cần phải được chính phủ Việt Nam xác nhận, điều này lại khiến nạn nhân gặp nguy hiểm và khiến vụ việc không được giải quyết hiệu quả trong một thời gian dài . .
Bảy năm đã trôi qua kể từ khi thảm họa ô nhiễm của Tập đoàn Nhựa Formosa, thông tin vẫn mù mờ, nạn nhân không nhận được bồi thường hợp lý, vi phạm nhân quyền và môi trường vẫn tiếp tục diễn ra. Mặc dù bà Nancy Bùi đã bị tấn công trên Internet, kể cả qua Youtube, Facebook và email, nói rằng bà ấy đã nói dối trong vụ kiện để nhận tiền quyên góp, và rằng luật sư đại diện cho nạn nhân là giả mạo và bất tài, Nancy Bùi vẫn tiếp tục bào chữa cho nạn nhân của Formosa Plastics. Bà tiếp tục lên tiếng, chạy vạy khắp nơi, vận động hành lang tại Quốc hội Hoa Kỳ, quay phim tài liệu và thậm chí đã nhiều lần đến Đài Loan để lên tiếng cho các nạn nhân. Bà phát biểu:
“Tôi hy vọng Tập đoàn Formosa Plastics và các cổ đông có thể lắng nghe tiếng nói của các nạn nhân và thực sự hoàn thành trách nhiệm xã hội của mình”.
“Tôm con đấu với cá voi” thứ ba sẽ cùng đến Đại hội đồng cổ đông Formosa Plastics chiến đấu với cá voi lớn trong cuộc chạm trán chớp nhoáng ở Đài Loan với Diane Wilson và Nancy Bùi , và là người chiến thắng Giải thưởng Môi trường #Goldman năm 2021, bà Sharon Lavigne.
#SharonLavigne và vành đai Ung thư
Quê hương của Sharon là một khu vực bị ô nhiễm nặng nề bởi ngành công nghiệp hóa dầu. Tỷ lệ ung thư ở địa phương cao đến mức nó được gọi là “Vành đai ung thư”. . Tập đoàn Nhựa Formosa đang lên kế hoạch xây dựng “Dự án #Sunshine” tại đây: có diện tích khoảng 1011 hec. (2500 mẫu Anh), sẽ là khu công nghiệp sản xuất nhựa lớn nhất thế giới. Sharon đã đích thân đến thăm Đài Loan, quốc gia nơi có công ty mẹ của Formosa Plastics, và yêu cầu Tập đoàn Formosa Plastics đối mặt với những vi phạm nhân quyền và môi trường nghiêm trọng do Dự án Sunshine gây ra, đồng thời ngừng sự phát triển ngay lập tức.
#SharonLavigne là ai?
Sharon Lavigne từng là giáo viên giáo dục đặc biệt ở Louisiana, sống ở Giáo xứ St. James, Sharon đã đấu tranh thành công với Tập đoàn Hóa chất Vạn Hoa của Trung Quốc để thành lập một nhà máy ở Giáo xứ St. James, vì vậy vào năm 2021, bà đã được trao Giải thưởng Môi trường Goldman, được gọi là Giải thưởng #Nobel Xanh. #SharonLavigne trở thành ngôi sao cho các nhà hoạt động môi trường
Vào tháng 4 năm 2018, Formosa Plastics đã lên kế hoạch thành lập khu công nghiệp hóa dầu (Dự án Sunshine) lớn nhất ở Bắc Mỹ với tổng giá trị 9,4 tỷ đô la Mỹ tại quận hạt của Giáo xứ St. James, tuyên bố rằng nó sẽ cung cấp một lượng lớn cơ hội việc làm cho cư dân địa phương, nhưng khủng hoảng tiềm ẩn, đó là việc thải ra tới 44,3 tấn hóa chất gây ung thư và 13 triệu tấn carbon gây ô nhiễm mỗi năm.
Tỷ lệ ung thư ở khu vực Giáo xứ St. James cao gấp 50 lần so với tỷ lệ trung bình toàn quốc và việc thải hóa chất thường gây ra “cơn mưa vàng” độc hại làm ô nhiễm quê hương của Sharon. Để ngăn không cho khu vực nơi bà sống hàng thập kỷ bị gọi là “Hành lang hóa dầu” và “Hành lang ung thư”, Sharon quyết định tham gia cuộc chiến và thành lập tổ chức quyền môi trường RISE St.James.
Hành động được thực hiện bởi #SharonLavigne
Vào ngày 6 tháng 1 năm 2020, các cơ quan quản lý ở bang Louisiana đã cấp một phần giấy phép cho Dự án Sunshine.
Sau khi giấy phép được cấp, Sharon đã vận động quần chúng, tổ chức các cuộc biểu tình ôn hòa và tuần hành, liên tục nhấn mạnh nguy cơ ung thư do khu công nghiệp hóa dầu gây ra và khả năng xảy ra cháy nổ, đồng thời chỉ ra rằng 86% diện tích là nơi công nghiệp của Dự án Sunshine. khu vực tọa lạc là người Mỹ gốc Phi châu, vì vậy nó cũng động chạm đến vấn đề phân biệt chủng tộc trong môi trường.
Sau những nỗ lực của Sharon, trong một phán quyết vào tháng 9 năm 2022, tòa án đã hủy bỏ giấy phép do cơ quan quản lý cấp. Vụ án vẫn đang được kháng cáo, nếu kháng cáo bị bác bỏ, đó hẳn là một chiến thắng đã được chờ đợi từ lâu đối với Sharon.
Cả 3 nhân vật nói trên đã được sự hỗ trợ đặc biết của các tổ chức tranh đấu cho môi trường và nhân quyền thế giới như Friend of the Earth, Earth Works,
Sau hai năm gián đoạn vì dịch COVID, Đại hội cổ đông năm nay của đại công ty Formosa Plastic Group sẽ được tổ chức tại trụ sở chính tại Đài bắc vào ngày 30 tháng 5 sắp tới, hứa hẹn nhiều náo nhiệt và căng thẳng với những sinh hoạt của tập thể đấu tranh cho môi trường và nhân quyền thế giới, họ tập trung tại đây với mục đích gây sức ép buộc công ty Formosa, công ty nổi tiếng phá hoại môi trường và coi thường quyền làm người (Human Rights) tại tất cả những nơi họ đến mở nhà máy trên thế giới, sẽ phải thay đổi các làm ăn kiếm lời bất chấp. Hy vọng sự tập hợp đấu tranh này sẽ giúp cuộc khiếu kiện tại Đài Loan của 7875 nạn nhân Việt Nam sẽ có kết quả tốt.
Cũng nên nhắc lại Liên Minh Giám sát Formosa bao gồm 6 tổ chức pháp lỳ và đấu tranh cho môi trường và nhân quyền bao gồm: Tổ chức Quyền Môi Trường ERF, Hiệp Hội Công Lý Môi Trường EJA, Tổ chức Giám sát Quyền làm người tại Đài Loan, HRW (Human Right Watch Taiwan), Văn phòng Hỗ trợ Người Nhập Cư và Lao Động Việt Nam tại Đài Loan do LM. Nguyễn Văn Hùng làm Giám đốc, Hội Công Lý Cho Nạn Nhân Formosa (JFFV), và Tổ chức Giám Sát Công Ước. (Covenants Watch).
Triều Giang
(05/2023)