NBC – California đang sở hữu thặng dư ngân sách cao nhất trong nhiều năm qua – tức là nguồn thu từ thuế vượt qua chi tiêu của tiểu bang. Nhưng Thống đốc Jerry Brown thuộc Đảng Dân Chủ đã không có ý định sử dụng khoản thặng dư đó. Ông vẫn giữ phương pháp truyền thống của mình trong ngân sách chi tiêu cuối cùng trong nhiệm kỳ Thống đốc.
Ông Brown, người sẽ rời văn phòng sau cuộc bầu cử năm nay, đã tạo thêm cho California $6.1 tỉ Mỹ kim tiền mặt. Ông chỉ đề nghị sử dụng $300 triệu Mỹ kim trong số đó cho chi tiêu năm mới và dự trữ phần còn lại, giúp tối đa hóa Quỹ Rainy Day (quỹ dự phòng) của tiểu bang.
Ông Brown sử dụng ngân sách chi tiêu hàng năm của mình để nhắc nhở rằng cuộc khủng hoảng kinh tế sẽ xảy ra dù sớm hay muộn và tiểu bang sẽ đối mặt với thiếu hụt doanh thu. Tiết kiệm tiền trong lúc này để bảo vệ việc làm của giáo viên và giảm học phí đại học.
Ông Brown cho biết: “Hoặc là tiêu pha bây giờ và cắt giảm trong tương lai. Hoặc là dự trữ bây giờ và tiếp tục chi tiêu sau này. Tiết kiệm để ổn định hoặc hoang phí để hối tiếc.”
Tổng ngân sách chi tiêu ông Brown đề xuất là $131.7 tỉ Mỹ kim. Con số này không phản ánh những thay đổi về thuế được ký năm ngoái, dự kiến sẽ ảnh hưởng đến tiểu bang đóng thuế cao như California. Ông Brown đã hoàn thành đề xuất của mình vào tháng 12, trước khi dự luật cải tổ thuế được thông qua. Nhưng ông có thể đánh giá lại những thay đổi đó khi ông nộp bản sửa đổi ngân sách vào tháng Năm.
Ông Brown cho biết ông cân nhắc đề xuất của Chủ Tịch Thượng Viện California Kevin de Leon rằng thay đổi cách người dân California trả thuế tiểu bang để điều hòa với những thay đổi trong luật thuế liên bang. Kế hoạch này đã có buổi điều trần đầu tiên hôm thứ Tư.
Ông Brown phải ký duyệt ngân sách vào ngày 30 tháng 6, tức là ông và các nhà lập pháp còn khoảng 5 tháng để đàm phán về những ưu tiên trong chi tiêu.
Dân biểu thuộc Đảng Dân chủ Phil Ting, chủ tịch ủy ban ngân sách, nói rằng ông hài lòng khi Thống đốc Brown dự trữ tiền và hướng tới chương trình giáo dục K-12 nhằm thúc đẩy viện trợ cho các trường học có nhiều học sinh nghèo khó.
Nhưng ông xem kế hoạch của Brown là một điểm khởi đầu và hy vọng thảo luận thêm về các chủ đề như chăm sóc sức khỏe. Tháng trước ông Ting đã đề nghị chi $4.3 tỉ Mỹ kim cho chi tiêu mới, bao gồm chăm sóc sức khỏe cho người nhập cư sống trong tiểu bang một cách bất hợp pháp và mở rộng tín dụng thuế cho người lao động nghèo.
Đảng viên Cộng Hòa nói rằng thặng dư ngân sách cho thấy người dân California phải trả quá nhiều thuế. Dân biểu Tom Lackey của Palmdale cho biết thật phi lý khi tiểu bang tăng thuế xăng và xe lên $5 tỉ Mỹ kim một năm.
Dân biểu Jay Obernolte của Hesperia, thành viên cao cấp thuộc Đảng Cộng hòa trong ủy ban ngân sách Hội đồng, cho biết: “Trong một thế giới hoàn hảo thì thặng dư sẽ được trả lại cho người đóng thuế.” Tuy vậy, lưỡng đảng đều ủng hộ việc dự trữ tiền và chỉ chi một lần cho chi tiêu bổ sung.
Một sáng kiến chi tiêu trong kế hoạch của ông Brown là thành lập một trường cao đẳng cộng đồng trực tuyến với chi phí $120 triệu Mỹ kim, phần lớn là chi phí một lần cho khởi tạo.
Ông Brown dự định chi $12 tỉ Mỹ kim cho nhà tù tiểu bang và hệ thống tạm tha, bao gồm tiền dùng để đào tạo cựu tù nhân thành lính cứu hỏa,
Kế hoạch ngân sách của ông Brown cũng sẽ chi thêm $59 triệu Mỹ kim cho trái phiếu và quỹ đặc biệt, được dùng cho những mục đích cụ thể, bao gồm các khoản thuế bán cần sa từ ngày 1 tháng 1 năm nay.
Thống đốc dự báo doanh thu từ việc bán cần sa trong năm đầu tiên vào khoảng $643 triệu Mỹ kim. Ông và Cơ quan Lập pháp có nhiều quyền tự quyết trong việc phân bổ tiền, nhưng phải tuân thủ theo thông số do cử tri đề ra.
Ngân sách bao gồm $1.2 tỉ Mỹ kim từ ngân sách mới do việc tăng thuế xăng và lệ phí đăng bộ xe hơi. Đảng viên Cộng Hòa đang tìm cách yêu cầu cử tri phản đối việc tăng thuế này nhưng ông Brown nói rằng ông không quan tâm.
Tổng thống Trump đến nay vẫn không có tác động nhiều đến tài chính của tiểu bang California. Tiều thu thuế ở tiểu bang trong 6 tháng qua đã hơn dự báo hàng tỉ Mỹ kim.
Năm ngoái, Thống đốc Brown đã ký một khoản ngân sách trị giá $125 tỉ Mỹ kim, tăng khoản thanh toán cho các bác sĩ và nha sĩ Medi-Cal, chương trình bảo hiểm chăm sóc sức khỏe cho người nghèo, và tăng ngân sách cho giáo dục và dịch vụ xã hội.
Ông Brown thường không ủng hộ những khoản chi tiêu mới dài hạn mà ông cho rằng tiểu bang không thể duy trì. Ông thích sử dụng những khoản chi phí một lần hơn, như là để xây mới tòa nhà tiểu bang hay thanh toán nợ cho các khoản trợ cấp và quyền lợi sức khỏe cho những nhân viên tiểu bang đã về hưu.
Ông Brown đã tập trung nhiều về việc ổn định ngân sách dài hạn khi tài chính thịnh vượng trong nhiệm kỳ Thống đốc thứ hai của mình. Ông nhậm chức khi tiểu bang đang cố gắng vực dậy sau Cuộc Suy thoái Kinh tế, ông ủng hộ những sáng kiến được cử tri bỏ phiếu ủng hộ nhằm tăng thuế người giàu, và buộc tiểu bang phải tiết kiệm và trả nợ.
Ông Brown đã đóng một vai trò quan trọng trong sự thịnh vượng tài chính của California. Khi nhậm chức năm 2011, ông Brown phải đối mặt với khoản thâm hụt $25 tỉ Mỹ kim, nhưng ngân sách tiểu bang đã tăng 45% kể từ đó.
Nam Phố (Theo NBC)
