Nhìn vào quyết định bổ nhiệm cố vấn đặc biệt để điều tra Trump, có thể thấy rõ là Tổng chưởng lý Merrick Garland đã quyết tâm đưa ra một quyết định thực sự quan trọng để tập trung nhanh chóng những yếu tố về việc liệu có nên truy tố cựu tổng thống hay không.
Nói một cách công bằng khi đánh giá tình hình dựa trên những yếu tố thời điểm và khoảnh khắc thích hợp thì có thể nói là quyết định của Tổng chưởng lý Merrick Garland chỉ định công tố viên đặc biệt điều tra cựu Tổng thống Donald Trump là một tính toán sai lầm, vấn đề chính là thời điểm.
Bất chấp những lời bảo đảm từ ông Merrick Garland rằng một cố vấn đặc biệt sẽ không làm cuộc điều tra sa lầy, chậm chạp nhưng thực tế lại cho thấy điều ngược lại. Cố vấn đặc biệt Jack Smith sẽ giám sát không chỉ một mà là hai cuộc điều tra đang diễn ra cùng lúc: 1) Nỗ lực làm gián đoạn việc kiểm phiếu của Đại cử tri đoàn vào ngày 6 tháng 1 năm 2021 và 2) Việc Trump sở hữu các tài liệu mật tại Mar-a-Lago.
Đối với trường hợp đầu tiên, tổng chưởng lý đã chỉ đạo Jack Smith điều tra xem liệu “có bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào can thiệp bất hợp pháp vào việc chuyển giao quyền lực sau cuộc bầu cử tổng thống năm 2020 hoặc chứng nhận của Đại cử tri đoàn vào ngày 6 tháng 1 năm 2021 hay không.”
Điều này khiến nhiều giới chuyên gia về luật hơi ngạc nhiên, vì ai cũng nghĩ rằng DOJ đã điều tra hoàn tất chuyện này, hay ít ra là cũng gần hoàn thành, vì họ đã nắm rõ vấn đề đại cử tri đoàn giả mạo từ nhiều tháng qua và họ cũng đã nắm rõ tên của những người đã cùng tham gia vào các kế hoạch cản trở việc chuyển giao quyền lực, đốc thúc các tiểu bang đưa đại cử tri đoàn giả mạo lên Quốc Hội, đây không phải là thời điểm để điều tra xem liệu có bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào đã can thiệp bất hợp pháp vào việc chuyển giao quyền lực sau cuộc bầu cử tổng thống năm 2020.
Nếu bây giờ mới bắt đầu điều tra thì xem ra quá trễ để có thể đạt được kết quả cuối cùng.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Thuật ngữ xem xét “bất kỳ người nào hoặc tổ chức nào” là một phạm vi rất rộng, tốn thời gian và chuyển trọng tâm ra khỏi Trump. Sẽ không mất nhiều thời gian để ông Jack Smith được nhóm Bộ Tư pháp hiện có thông báo tóm tắt, nhưng việc giao một nhiệm vụ rộng rãi của ông Merrick Garland có thể làm suy yếu mục tiêu đưa ra các quyết định truy tố cuối cùng trước cuộc bầu cử sơ bộ tổng thống năm 2024.
Khi Merrick Garland thông báo về quyết định bổ nhiệm vị cố vấn đặc biệt này vào thứ Sáu, ông lưu ý rằng chính việc Trump khởi động chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2024 đã góp phần vào quyết định bổ nhiệm cố vấn đặc biệt của ông. Theo tổng chưởng lý, việc bổ nhiệm công tố viên đặc biệt “nhấn mạnh cam kết của bộ tư pháp đối với tính độc lập và trách nhiệm giải trình trong các vấn đề đặc biệt nhạy cảm.”
Nhưng công tố viên đặc biệt mới được bổ nhiệm sẽ không phải là người tiếp nhận hồ sơ điều tra từ nhóm đặc vụ FBI và công tố viên chính phủ đã tiến hành các cuộc điều tra này trong nhiều tháng mà Jack Smith chỉ đơn giản là người giám sát mới cho cùng các điều tra viên. Nói một cách đơn giản hơn, là tổ hay nhóm điều tra trước đây không có hay chưa có một người chịu trách nhiệm hay giám sát công việc, giờ đây công việc của Jack Smith là nhóm trưởng của các điều tra viên.
Ngoài ra, một số cựu công tố viên và ngay cả giáo sư Laurence Tribe đều có cùng một nhận định về các bình luận của ông Merrick Garland là không khó để để nhận ra là ông đã ngầm thừa nhận một nhận thức rằng một cuộc điều tra tiêu chuẩn về Trump của Bộ Tư pháp có thể được coi là biểu hiện của sự xung đột lợi ích, điều này sẽ làm suy yếu tuyên bố lặp đi lặp lại của chính ông rằng không ai đứng trên luật pháp.
Đó là chưa nói đến một thông lệ trong quá khứ chứng tỏ rằng Bộ Tư pháp thường xuyên chỉ ra rằng bất kỳ ai cũng có thể phải chịu trách nhiệm mà không cần nhờ phải có một cố vấn đặc biệt hay một công tố viên đặc biệt.
Trở lại với lịch sử trước đây, vụ đầu tiên là các công tố viên liên bang đã điều tra ông Spiro Agnew khi ông còn là phó tổng thống vì tội nhận hối lộ khi ông còn là quan chức ở tiểu bang Maryland. Tổng chưởng lý Elliot Richardson đã thương lượng một thỏa thuận nhận tội, trong đó yêu cầu Spiro Agnew phải ngay lập tức từ chức vào tháng 10 năm 1973.
Vụ thứ hai là các công tố viên của Bộ Tư pháp điều tra và truy tố các thành viên Quốc hội đương nhiệm cũng là chuyện bình thường. Cựu Dân biểu Đảng Cộng hòa Chris Collins của New York, Duncan Hunter của California và Jeff Fortenberry của Nebraska đã bị các công tố viên liên bang truy tố và kết án. Collins và Hunter đã bị truy tố dưới thời chính quyền Trump, và Fortenberry đã bị truy tố vào năm ngoái. Trump sau đó đã ân xá cho Duncan Hunter và Jeff Fortenberry.
Vụ thứ ba là các công tố viên liên bang cũng đã truy tố thành công các chính trị gia thuộc đảng đối lập với đảng đang kiểm soát Tòa Bạch Ốc. Ví dụ, dưới thời chính quyền Trump, Bộ Tư pháp đã truy tố cựu dân biểu đảng Dân chủ Michael Myers vì gian lận bầu cử. Ông ta đã nhận tội và vào tháng 9, ông ta bị kết án 30 tháng tù.
Thế nhưng, khi xem lại những trường hợp những lãnh đạo cấp cao như Tổng thống, Phó Tổng thống, các nhà lập pháp đương nhiệm trong Quốc Hội đã từng bị điều tra, truy tố, kết án, những người họ phải từ chức, phải ở tù nhưng gần 2 năm qua, dưới thời của Tổng chưởng lý Merrick Garland, tại sao những nhà lập pháp đương nhiệm của đảng Cộng Hòa có liên can đến vụ đảo chính hụt như Ron Johnson. Jim Bank, Jim Jordan, Ted Cruz lại không không bị điều tra? tại sao những nhân viên thân cận vòng trong của Donald Trump vẫn không bị điều tra? Hơi khó hiểu, chẳng lẽ các Bộ Tư Pháp trước đây làm việc nguyên tắc và cương quyết hơn?
Nói đến vụ tài liệu mật ở Mar-a-Lago, thì trong lịch sử cũng có một vụ tương tự, được giải quyết bởi các luật sư cấp cao của Bộ Tư pháp. Đó là trong nhiệm kỳ tổng thống của George W. Bush, với Sandy Berger, một cựu quan chức của chính quyền Clinton, đã bị truy tố thành công vì sở hữu trái phép các tài liệu mật.
Vào năm 2020, Tòa án Tối cao đã ra phán quyết rằng Donald Trump có thể bị luật sư quận Manhattan điều tra khi ông ta còn đương chức. Nhất là, một cựu tổng thống có thể bị truy tố hình sự sau khi rời nhiệm sở vì hành vi trong quá khứ của mình, ông ta sẽ vẫn phải chịu trách nhiệm truy tố và trừng phạt theo quy trình thông thường của pháp luật.
Trở lại với việc bổ nhiệm một cố vấn đặc biệt đã không đạt được mong muốn được nhận thức là tách rời Merrick Garland ra khỏi quyết định có truy tố Trump hay không.
Theo thỏa thuận và trách nhiệm thì ông Jack Smith sẽ xác định ai, nếu có, sẽ bị buộc tội hình sự, nhưng ông Merrick Garland lại là người có quyền bác bỏ quyết định của Jack Smith nếu ông ta không cho đó là chính xác hay không nên làm như vậy.
Theo quy định của chính phủ , Tổng chưởng lý có thể kết luận rằng “một hành động được đề xuất bởi một cố vấn đặc biệt nếu không phù hợp hoặc không có cơ sở theo các thủ tục đã được thiết lập của Bộ Tư Pháp thì Tổng chưởng lý có thể không đồng ý để cố vấn đặc biệt có thể theo đuổi vụ việc đến bước cuối cùng.”
Nếu Jack Smith muốn truy tố Trump, Merrick Garland có thể bác bỏ yêu cầu đó.
Nếu Jack Smith chọn không truy tố Trump, Merrick Garland có thể chấp nhận yêu cầu đó.
Điểm mấu chốt là Merrick Garland sẽ vẫn là trung tâm của vấn đề này.
Sau thông báo bổ nhiệm cố vấn đặc biệt của Garland, Trump đã lên tiếng kêu gọi các đảng viên Cộng hòa cần phải làm điều gì đó để “chống lại” cuộc điều tra của cố vấn đặc biệt Jack Smith.
Dân biểu Marjorie Taylor Greene đã kêu gọi luận tội Merrick Garland và yêu cầu điều tra cố vấn đặc biệt.
Nếu chúng ta đặt phản ứng đảng phái cực đoan của các nhà lãnh đạo GOP sang một bên, và nhìn nhận sự việc một cách khách quan thì việc chỉ định một cố vấn đặc biệt thực sự là một sai lầm của Merrick Garland, đặc biệt nếu Jack Smith tuân thủ theo đúng nghĩa đen nhiệm vụ rộng lớn của mình là điều tra xem liệu “bất kỳ người nào hay bất kỳ tổ chức nào” có can thiệp bất hợp pháp vào quá trình chuyển giao quyền lực một cách hòa bình hay không.
Tôi tin rằng thời điểm để kết thúc điều tra và truy tố Donald Trump đã quá hạn từ lâu và quyết định quá thận trọng của Merrick Garland trong việc bổ nhiệm một cố vấn đặc biệt có thể tiếp tục trì hoãn ngày mà nhiều người trong chúng ta mong đợi, đó là công lý được thực thi với một bản án đúng người, đúng tội, không thiên vị chỉ vì ông ta là một người da trắng và những người xét xử ông ta cũng có màu da tương tự.
Việt Linh 25.11.2022