Hàng ngàn người Brazil ủng hộ nhà độc tài đã thất bại trong cuộc bầu cử Tổng thống cuối năm 2022 đã xông vào các tòa nhà liên bang chỉ một tuần sau lễ nhậm chức của Tân Tổng thống Lula da Silva.
Hàng ngàn người trung thành với Bolsonaro, nhà độc tài cánh hữu đã vượt qua hàng rào cảnh sát và tiến vào tòa nhà Quốc hội và Tòa án Tối cao, họ là những người ủng hộ Bolsonaro – được gọi là Bolsonaristas – họ cũng bao vây dinh tổng thống, kêu gọi ông Lula từ chức, mặc dù Tổng thống đang có chuyến công du chính thức cấp nhà nước tới Araraquara chứ không phải đang có mặt ở thủ đô Brasilia. Quốc hội cũng đang nghỉ giải lao, khiến tòa nhà gần như trống rỗng, không có nhà lập pháp nào bên trong.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Tổng thống Lula đã đưa ra tuyên bố chính thức vào lúc 4:00 chiều ET, nói rằng ông sẽ ký một sắc lệnh khẩn cấp, có hiệu lực đến ngày 31 tháng 1, cho phép chính phủ liên bang thực hiện “bất kỳ biện pháp cần thiết nào” để xoa dịu tình trạng bất ổn ở thủ đô.
Tổng thống Lula đã phẫn nộ phát biểu rằng: “Họ đã lợi dụng sự im lặng, nghĩ ngơi vào ngày Chủ nhật, khi chúng tôi vẫn đang thành lập chính phủ để giải quyết hàng núi công việc của đất nước sau những cuộc tấn công vào nền dân chủ, y tế, kinh tế bởi một chính phủ phá hoại trước đây. Điều đáng nói hơn nữa là, đã có một số bài phát biểu của cựu tổng thống Jair Bolsonaro khuyến khích điều này. Và đây cũng chính là trách nhiệm của ông ấy.”
Video những người Bolsonaristas khoác cờ vàng và ngồi tại bàn làm việc của các nhà lập pháp đã xuất hiện trên Twitter vào chiều Chủ nhật trong một cảnh gợi nhớ đến cuộc tấn công vào tòa nhà Quốc hội Hoa Kỳ ngày 6 tháng 1 năm 2021 bởi những người cánh hữu ủng hộ cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.
Trong suốt buổi chiều, những người biểu tình đã phá hủy các cửa sổ trong tòa nhà Tòa án Tối cao, treo cờ đế quốc Brazil trên tòa nhà Quốc hội , đốt cháy một tấm thảm trong Hạ viện của Quốc hội, cướp quà từ các chức sắc nước ngoài , và được cho là đã tấn công một phóng viên ảnh của một hãng tin tức nước ngoài.
Lực lượng cảnh sát tại thủ đô ban đầu sử dụng hơi cay để chống lại những người biểu tình; tuy nhiên, điều đó không thể ngăn cản những người biểu tình và khiến những người bảo vệ phải tìm chỗ ẩn nấp phía sau tòa nhà. Lực lượng Vũ trang Brazil và cảnh sát chống bạo động, cũng như toàn bộ lực lượng cảnh sát của bang Brasilía, đã được huy động trong nỗ lực dập tắt các cuộc biểu tình, nhưng sau nhiều tiếng đồng hồ, những người gây bạo loạn theo chủ nghĩa Bolsonaristas vẫn còn bám trụ bên trong các tòa nhà liên bang. Những người nổi loạn mặc áo và mang cờ màu xanh và vàng của quốc kỳ hôm Chủ nhật đã đập vỡ cửa sổ, lật đổ đồ đạc, ném máy tính và máy in xuống đất. Họ đục thủng một bức tranh khổng lồ của Emiliano Di Cavalcanti ở năm chỗ, lật đổ chiếc bàn hình chữ U nơi các thẩm phán Tòa án Tối cao triệu tập, xé toạc cánh cửa của một văn phòng tư pháp và phá hoại một bức tượng mang tính biểu tượng bên ngoài tòa án. Nội thất của các tòa nhà chính phủ hầu hết đều bị hư hỏng, đổ nát.
Đến 3:30 chiều theo giờ miền Đông, hàng trăm sĩ quan quân đội đã đến hiện trường, một số xông vào văn phòng tổng thống; hai chiếc trực thăng cũng bay lượn phía trên các văn phòng tổng thống, với các sĩ quan trên máy bay sử dụng hộp hơi cay và đạn chống bạo động.
Cho đến nay, hơn 1.200 người đã bị giam giữ, văn phòng báo chí của Bộ Tư pháp cho biết hôm thứ Hai. Nhưng cảnh sát dường như đã phản ứng chậm một cách có chủ ý – ngay cả sau khi hơn 100 xe buýt đến thủ đô – khiến nhiều người suy nghĩ liệu các cơ quan cảnh sát có đơn giản phớt lờ nhiều cảnh báo trước đó hay xem thường, đánh giá thấp sức mạnh của người biểu tình hay đồng lõa với những kẻ biểu tình hay không.
Các công tố viên ở thủ đô cho biết lực lượng an ninh địa phương bị buộc tội cố tình phớt lờ những mối đe dọa. Một thẩm phán tòa án tối cao đã tạm thời đình chỉ thống đốc khu vực thủ đô. Một thẩm phán khác đổ lỗi cho các nhà chức trách vì đã không nhanh chóng trấn áp chủ nghĩa phát xít mới chớm nở ở Brazil.
Tương tự như những kẻ bạo loạn đã xông vào tòa nhà Quốc hội Hoa Kỳ gần đúng hai năm trước, những người Bolsonarista cũng khá sôi nổi với niềm tin rằng cuộc bầu cử năm 2022 của Brazil đã bị gian lận và Bolsonaro là người chiến thắng thực sự trong cuộc bầu cử. Bolsonaro đã bôn đào tìm đường xin tị nạn chính trị ở Hoa Kỳ kể từ lễ nhậm chức ngày 1 tháng 1 năm 2023 của ông Lula và chưa đưa ra bình luận công khai về tình hình hỗn loạn xảy ra ở quê nhà.
Con trai của Jair Bolsonaro, ông Eduardo Bolsonaro, đã tổ chức một số cuộc gặp với cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, đồng minh lâu năm của Trump là Steve Bannon và cố vấn chiến dịch cấp cao của ông, Jason Miller để bàn tính cho những âm mưu ma quỷ gì chưa rõ nhưng chính phủ Brazil sẽ điều tra đến nơi đến chốn và có thể đưa ra yêu cầu dẫn độ Bolsonaro đến chính phủ Hoa Kỳ.
Ông Lula đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vòng hai giữa ông và Bolsonaro vào tháng 10 năm ngoái, đánh dấu sự trở lại nắm quyền sau thời gian ngồi tù vì bị vu cáo tội tham nhũng không có bằng chứng. Lula da Silva, một cựu tổng thống cánh tả, người đã giúp nâng cao mức sống cho hàng triệu người Brazil bằng cách tăng cường các chương trình xã hội của đất nước, lần đầu tiên giữ chức tổng thống Brazil từ năm 2003 đến năm 2010. Ông đã ở tù từ năm 2018 đến năm 2021.
Kết quả từ cuộc bầu cử ở Brazil – gần nhất trong hơn ba thập niên – đã nhanh chóng được các chính trị gia trên toàn thế giới, bao gồm một số đồng minh của Bolsonaro, cũng như hàng chục chính phủ, công nhận. Và Bolsonaro khiến hầu hết mọi người ngạc nhiên khi nhanh chóng biến mất khỏi tầm nhìn . Anh ta không thừa nhận thất bại cũng như không kêu gọi gian lận một cách dứt khoát, mặc dù anh ta và đảng của mình đã gửi yêu cầu hủy bỏ hàng triệu phiếu bầu nhưng đã nhanh chóng bị bác bỏ.
Nhà độc tài Bolsonaro, học theo sách của Trump đã nhiều lần cảnh báo trước cuộc bầu cử rằng cuộc bầu cử sẽ là gian lận hoặc không công bằng nếu người thắng không phải là ông ta, đồng thời chỉ thị cho những người theo ông ta “tham chiến” nếu ông Lula “chiến thắng” cuộc bầu cử.
Ngay cả trước chiến thắng của ông Lula trong vòng bầu cử thứ hai, những người ủng hộ Bolsonaro đã biểu tình, cắm trại gần các căn cứ quân sự và cầu xin các lực lượng vũ trang can thiệp và giữ cho Bolsonaro tiếp tục nắm quyền bằng cách ngăn chặn lễ nhậm chức của ông Lula.
Chủ nghĩa Bolsonaro bắt chước các chiến lược giống như Chủ nghĩa Trump. Đây là một biểu hiện chưa từng có trong chính trị Brazil – được sao chép rõ ràng từ ngày 6 tháng 1 tại Điện Capitol. Những tình tiết đáng xấu hổ ngày nay thể hiện một nỗ lực khác nhằm gây bất ổn cho nền dân chủ non trẻ Brazil và chứng minh rằng chủ nghĩa cấp tiến dân túy, độc đoán của phe cực hữu Brazil vẫn đang hoạt động dưới sự chỉ huy của cựu Tổng thống Bolsonaro, người từng được gọi là ‘Trump của Mỹ Latinh’.”
Các cuộc biểu tình khác liên quan đến việc phong tỏa các con đường và đường xa lộ, bao gồm cả việc phong tỏa tài xế xe bán tải, sau khi Bolsonaro đăng một đoạn video quay cảnh ông ta lái xe máy kéo, xe bán tải và xe buýt, được một số người ủng hộ ông ta giải thích là những hành động gợi ý và động viên người ủng hộ.
Bộ trưởng Tư pháp Flávio Dino cho biết các hành vi này là khủng bố và âm mưu đảo chính và cảnh sát đã bắt đầu theo dõi những người trả tiền cho các chuyến xe bus chở người biểu tình đến thủ đô. Trong một cuộc họp báo vào cuối Chủ nhật, bộ trưởng quan hệ thể chế của Brazil cho biết các tòa nhà sẽ được kiểm tra để tìm bằng chứng bao gồm dấu vân tay và hình ảnh để buộc những kẻ gây bạo loạn phải chịu trách nhiệm.
Bộ trưởng Tư pháp Flávio Dino phát biểu cho rằng: “Họ sẽ không thể thành công trong việc phá hủy nền dân chủ Brazil. Chúng tôi sẽ không chấp nhận con đường tội phạm để thực hiện các cuộc đấu đá chính trị ở Brazil. Đã là tội phạm thì sẽ bị đối xử như tội phạm.”
Lời kết:
Tổng thống Lula viết trên Twitter nói rằng: “Dân chủ bảo đảm quyền tự do ngôn luận, nhưng nó cũng đòi hỏi mọi người phải tôn trọng các thể chế. Không có tiền lệ nào trong lịch sử của đất nước những gì họ đã làm ngày hôm nay. Vì điều đó họ phải bị trừng phạt. Tôi nhắc lại, bất cứ ai làm điều sai trái này sẽ bị phát hiện và trừng phạt. Những kẻ tài trợ cho các hoạt động của chúng phải bị trừng phạt, tôi cũng thẳng thắn đưa ra cáo buộc người tiền nhiệm Bolsonaro đã khuyến khích cuộc nổi dậy của những tên côn đồ chính trị.”
Chính quyền Brazil hôm thứ Hai tuyên bố sẽ bảo vệ nền dân chủ và trừng phạt hàng ngàn người ủng hộ cựu Tổng thống Jair Bolsonaro, những người đã xông vào và đập phá tài sản công của chính phủ nơi quyền lực cao nhất của quốc gia, gây nên sự hỗn loạn với những điểm tương đồng nổi bật với cuộc nổi dậy ngày 6 tháng 1 năm 2021 tại Điện Capitol Hoa Kỳ.
Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ Bob Menendez, chủ tịch ủy ban đối ngoại của Thượng viện, đã viết trên Twitter và ông đổ lỗi cho Bolsonaro vì đã xúi giục các hành vi này. Ông cho rằng chính phủ Hoa Kỳ không nên dung dưỡng những kẻ xấu gây hại cho nền dân chủ được quyền tìm sự an toàn tại Hoa Kỳ.
Tổng thống Hoa Kỳ, Joe Biden đã tweet rằng các cuộc bạo loạn là một “cuộc tấn công vào nền dân chủ và sự chuyển giao quyền lực một cách hòa bình ở Brazil,” và ông mong muốn được tiếp tục làm việc chặt chẽ với Tổng thống Lula.
Việt Linh 10.01.2023