Nước Mỹ với hệ thống giải quyết tài liệu mật bị lạm dụng và phá vỡ?

Các nhà lập pháp, cựu quan chức và học giả cho biết hệ thống dán nhãn tài liệu mật và theo dõi các tài liệu mật của chính phủ Hoa Kỳ dường như đã bị phá vỡ, với những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra đối với an ninh quốc gia của đất nước.

Tin tức về các tài liệu mật được tìm thấy tại nhà riêng của cựu Phó Tổng thống Mike Pence là thông tin mới nhất trong một loạt tiết lộ liên quan đến cả chính quyền Trump và Obama, đặt ra câu hỏi về cách chính phủ dán nhãn tài liệu bí mật và cách quản lý các tài liệu đó, bao gồm các tổng thống, phó tổng thống khi rời nhiệm sở.

Mời xem video bài bình luận qua Youtube

Các nhà lập pháp của lưỡng đảng cho biết đã có “lỗi hệ thống” nếu cả chính quyền của ông Obama và ông Trump không thể theo dõi các tài liệu mật sau khi nhiệm kỳ của họ kết thúc.

Thượng nghị sĩ Marco Rubio của Florida, đảng viên Cộng hòa cấp cao trong Ủy ban Tình báo, cho biết rằng: “Hãy nhìn xem, rõ ràng là có một vấn đề mang tính hệ thống trong ngành hành pháp. Hai chính quyền liên tiếp từ hai đảng khác nhau với các quan chức ở cấp cao nhất đều có tài liệu mật ở nơi ở riêng mà không được phép.”

Thượng nghị sĩ Rick Scott, R-Fla., cho biết rằng: “Không ai đứng trên luật pháp. Tôi không biết làm thế nào mà mọi người có được những tài liệu mật. Những người họ cần phải giải thích làm thế nào mà họ có được những tài liệu mật.”

Học giả về các vấn đề tình báo, Loch Johnson, giáo sư danh dự về các vấn đề công cộng và quốc tế tại Đại học Georgia, cho biết các trợ lý và quan chức chịu trách nhiệm bảo đảm các tài liệu bí mật luôn nằm trong “khâu giám sát” dường như đang thất bại trong công việc.

“Nhiệm vụ của các trợ lý và quan chức cấp cao là bảo đảm những nhà lãnh đạo cần phải hiểu tầm quan trọng của việc phân loại và trả tài liệu về đúng vị trí của chúng. Có rất nhiều sự cẩu thả đáng kinh ngạc trong việc giải quyết các tài liệu này, điều đó thực sự khá khó hiểu. Chúng tôi cần một số hình phạt nghiêm khắc đối với những người cần phải chịu trách nhiệm vì đã không coi trọng công việc của họ.”

Đúng ra, các nhân viên của Tòa Bạch Ốc phải ghi lại mọi tài liệu được phân loại, nhưng quá trình này đã bị xáo trộn dưới thời chính quyền Trump, do thói quen của tổng thống và một số nhân viên thiếu kinh nghiệm.

Tại Quốc hội, các nhà lập pháp và nhân viên có giấy phép phải tuân theo các quy tắc nghiêm ngặt và xem xét tài liệu trong các phòng an toàn.

Thượng nghị sĩ Bob Menendez, DN.J., Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại cho biết: “Khi tôi đọc một tài liệu, tôi phải ký nhận và phải trả lại trước khi rời khỏi đó.”

Dân biểu Adam Schiff thì cho rằng: “Dường như đất nước chúng ta có ‘vấn đề mang tính hệ thống’ với việc giải quyết các tài liệu mật”

Elizabeth Goitein, một chuyên gia về luật an ninh quốc gia tại Trung tâm Tư pháp Brennan, cho biết gốc rễ của vấn đề là khối lượng tài liệu tuyệt đối được đóng dấu là bí mật với con số vô cùng lớn, trung bình khoảng 50 triệu quyết định phân loại mỗi năm nhưng 90% trong số đó có thể là không cần thiết.

Và quá trình chuyển giao quyền lực giữa tổng thống đương nhiệm và mãn nhiệm có thể làm trầm trọng thêm thách thức trong việc quản lý các tài liệu nhạy cảm của chính phủ.

Cuộc điều tra tài liệu mật của Biden khác với Trump như thế nào?

Thượng nghị sĩ Mitt Romney, R-Utah cho biết rằng: “Rõ ràng là chúng ta không có một hệ thống quản lý hiệu quả để giám sát những tài liệu mật được chuyển đi lúc nào, ai được phép xem, ai có trách nhiệm thu hồi sau khi xem. Hãy nhìn xem, sự cẩu thả không tốt đối với tổng thống hay phó tổng thống, hiện tại hay quá khứ, đó là một sự xấu hổ của chính trị Mỹ, của những nhà lập pháp và đó là mối đe dọa tiềm ẩn đối với an ninh quốc gia.”

Thượng nghị sĩ Sheldon Whitehouse, DR.I., cho biết ngành hành pháp đôi khi đã lạm dụng quyền lực để phân loại và giải mật tài liệu. Các quan chức ngành hành pháp sẽ giải mật một số tài liệu một cách có chủ ý vì khi làm như vậy sẽ giúp họ có ưu thế hơn trong việc đối phó với sự giám sát của cơ quan lập pháp.

Những phát hiện tài liệu mật gần đây nhất chính là cơ hội cho Tòa Bạch Ốc và cả Quốc hội, để hợp tác và cùng đưa ra cách giải quyết vấn đề một cách dứt điểm.

Trong nhiều thập niên, các quan chức hiện tại và trước đây cũng như Quốc hội đã cảnh báo về vấn đề ngày càng gia tăng của việc dán nhãn quá nhiều thông tin bí mật, hay còn gọi là các thông tin được “phân loại quá mức”.

Các tổng thống thường lạm dụng quyền lực để ban hành các mệnh lệnh hành pháp để đẩy nhanh quá trình giải mật các tài liệu. Nhưng các tài liệu liên quan đến thất bại Vịnh Con Lợn năm 1961 đã không được giải mật cho đến hơn 50 năm sau. Một số tài liệu liên quan đến vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy năm 1963 chỉ mới được công bố gần đây và những tài liệu khác vẫn được giữ bí mật.

Tài liệu mật được tìm thấy tại nhà riêng của Mike Pence

Bây giờ chúng ta không nói về tài liệu mật được tìm thấy tại nơi ở riêng của hai vị Tổng thống Mỹ, một tiền nhiệm, một đương nhiệm, mà chúng ta nói đến một người có chức vụ thấp hơn, cựu Phó Tổng thống Mike Pence ở Indiana vào ngày 16 tháng 1.

Với Trump, người chủ của Mike Pence thì khác so với Biden và Pence, vì Trump biết tài liệu mật nào muốn lấy và chủ động lấy đem về Mar-a-Lago trước khi mã nhiệm, đây là cố tình lấy còn Biden và Pence thì cứ cho là sơ xuất, không để ý nhưng văn phong của cả Biden và Pen ce dường như giống nhau từ chữ, đó là cả hai đều nói: “Tôi không hề biết có tài liệu mật nằm trong tủ đó, văn phòng đó” – “Tôi đã báo ngay cho Cục Lưu trữ Quốc Gia và Bộ Tư Pháp để giao nộp lại” – “Tôi luôn biết và tôn trọng những thông tin mật như vậy”.

Và câu hỏi bây giờ là, Bộ Tư pháp đả bổ nhiệm ông Jack Smith điều tra vụ tài liệu mật của Trump, Robert Hur để điều tra vụ tài liệu mật của ông Biden, thế sao không bổ nhiệm ai để điều tra vụ tài liệu mật của Mike Pence?

Với trích dẫn từ luật sư nới rõ rằng, “một số lượng nhỏ tài liệu có khả năng chứa thông tin nhạy cảm hoặc được phân loại.” có nghĩa là những thông tin cũng thuộc dạng tài liệu mật như trường hợp của ông Biden, nhưng không ai xem trọng việc cần thiết nên bổ nhiệm một luật sư đặc biệt hay vì là Phó Tổng thống nên không quan trọng?

Giờ đây, Mike Pence có thể là ứng cử viên tổng thống của Đảng Cộng hòa vào năm 2024. Ông ta chắc chắn muốn giải quyết vấn đề này rõ ràng trước khi khởi động chiến dịch tranh cử. Như vậy, với việc Trump đã tự tuyên bố ứng cử và ông Biden có khả năng cũng sẽ ra tái tranh cử, trước mắt chúng ta thấy cả 3 ứng cử viên cần phải giải quyết dứt điểm về trách nhiệm với vấn đề các tài liệu mật trước khi các cuộc vận động tranh cử chính thức bắt đầu.

Giới chuyên gia Hiến pháp đã đề xuất tiêu chuẩn hóa và đơn giản hóa các quy tắc phân loại và hạn chế quyền quyết định của những người đưa ra phán quyết phân loại đồng thời kêu gọi đưa ra các hình phạt đối với các quan chức vi phạm việc dán nhãn bí mật tài liệu một cách không cần thiết hay không gởi trả đúng chỗ sau khi mãn nhiệm sở.

Lời kết:

Những người chỉ trích hệ thống phân loại từ lâu đã lập luận rằng bằng cách dán nhãn cho một lượng thông tin bí mật không thể kiểm soát được, chính phủ cuối cùng có thể gây rủi ro cho những bí mật thực sự cần được bảo vệ.

Năm 1997, cố Thượng nghị sĩ Daniel Patrick Moynihan, DN.Y., giám sát một báo cáo lưỡng đảng khuyến nghị giảm tính bí mật trong chính phủ đồng thời bảo đảm thông tin nhạy cảm quan trọng đối với an ninh quốc gia của đất nước nhưng chẳng ai quan tâm đến những lời khuyến cáo của ông, và giờ đây, mọi người mới thấy việc sửa sai là cần thiết sau khi có hàng trăm hủ mắm bị lần lượt khui ra khắp đất nước này và không ai là ngoại lệ cả.

Việt Linh 27.01.2023