Tổng thống tân cử Luiz Inácio Lula da Silva đã thề sẽ đưa Brazil ra khỏi kỷ nguyên “tàn phá” của Jair Bolsonaro và khởi động một giai đoạn hòa giải mới, bảo tồn môi trường và công bằng xã hội sau khi tuyên thệ nhậm chức tổng thống.
Tân tổng thống lula đã cố kìm nước mắt khi phát biểu trước hàng chục ngàn người ủng hộ đừng chật cứng quảng trường bên ngoài dinh tổng thống ở Brasília, Tổng thống Lula tuyên bố chấm dứt “một trong những thời kỳ tồi tệ nhất trong lịch sử Brazil” dưới thời cựu tổng thống cực hữu Jair Bolsonaro.
Tổng thống Lula nói trong nghẹn ngào: “Đó là một kỷ nguyên của bóng tối, bất ổn và đau khổ tột cùng… nhưng những cơn ác mộng này giờ đây đã trôi qua. Tôi thề sẽ thống nhất đất nước Nam Mỹ bị chia cắt cay đắng, tôi là Tổng thống không chỉ cho những người đã bầu cho tôi trong cuộc bầu cử lịch sử vào tháng 10, mà cho tất cả 215 triệu người Brazil. Không ai có lợi khi đất nước của chúng ta rơi vào tình trạng chia rẽ. Chúng ta cần xây dựng lại tình bạn đã bị phá hủy bởi nhiều năm phát ngôn thù địch và dối trá.”
Tổng thống mới của Brazil không nhắc tên người tiền nhiệm cánh hữu cực đoan của mình. Nhưng ông đã chỉ ra những thiệt hại do chính quyền Bolsonaro đã gây ra trong bốn năm, trong đó gần 700.000 người Brazil đã chết vì một đợt bùng phát Covid được giải quyết sai, xem thường khoa học, hàng triệu người rơi vào cảnh nghèo đói và nạn phá rừng ở Amazon tăng vọt.
Quý vị có thấy nước Mỹ có những điểm nào giống như đất nước Brazil đã trải qua hay không? Tôi nhận thấy có rất nhiều điểm giống, từ một Tổng thống chích lén ngay khi vừa có thuốc, cả vợ chồng và các con đều được chích ngay khi thuốc vừa sản xuất, nhưng miệng thì bài bác vaccine và kêu gọi người dân hãy dùng thuốc ký ninh, chích thuốc lau rửa sàn nhà vào trong người và con số người Mỹ và người Brazil chết trong đại dịch Covid-19 là gần giống nhau, đây không gọi là tội diệt chủng thì còn gọi là tội gì nữa đây?
Vẫn có xấp xỉ gần 40% người Brazil tin vào những lời nói láo của Jair Bolsonaro và sùng bái, ủng hộ ông ta, con số này cũng không khác mấy khi so với con số 74 triệu người đã bỏ phiếu cho tên nói láo Donald Trump và 81 triệu người bỏ phiếu cho ông Joe Biden, con số phần trăm là 46,8% và 51,3%
Đám đông đã đồng thanh hét lên “Không ân xá cho kẻ giết người! Không ân xá cho Jair Bolsonaro!”, mọi người đều muốn đưa ra trước công lý kẻ diệt chủng vì đã phá hoại các nỗ lực ngăn chặn Covid-19, bác bỏ vaccine chống lại căn bệnh mà ông ta gọi là “cúm nhẹ” nhưng ngay khi thuốc đợt đầu tiên của pfizer vừa sản xuất ra lò thì ông ta và gia đình đã bay đến New York để được chích.
Phát biểu trước đại hội ngay sau khi tuyên thệ nhậm chức vào chiều Chủ nhật, Tổng thống Lula cho biết “hành vi tội ác của một chính phủ theo chủ nghĩa phủ nhận và theo chủ nghĩa ngu dân đã đối xử nhẫn tâm với cuộc sống của người dân trong đại dịch sẽ phải bị trừng phạt.”
Bolsonaro đã bay đến Mỹ xin tị nạn ở tiểu bang Florida, vào thứ Sáu, vì ông ta sắp mất quy chế bất khả xâm phạm của một tổng thống, chạy trốn trách nhiệm, từ chối làm theo đúng thủ tục là người cựu Tổng thống sẽ trao chiếc khăn choàng tổng thống cho đối thủ cánh tả của mình như truyền thống dân chủ bao lâu nay.
Một khi chính quyền mới của Tổng thống Lula trừng phạt những kẻ gây ra tội ác diệt chủng ở Brazil thì liệu chính quyền Mỹ có cảm thấy xấu hổ hay không, khi chẳng ai đề cập hay quy trách nhiệm cho một tên tổng thống nói láo cũng tiễn đưa khoảng hơn 600.000 ngàn người Mỹ đi thăm ông bà sớm trong đại dịch vì nghe theo lời Trump, không chích vaccine, không đeo khẩu trang trong khi Trump và gia đình, vợ, con, cháu đều chích đầy đủ và sớm nhất.
Nhìn những tình cảnh giống nhau xảy ra ở hai quốc gia khác nhau này, thế giới ai cũng nhìn ra sự khác biệt của hai thể chế dân chủ, một nền dân chủ non trẻ là Brazil nhưng cứng cỏi, cương quyết và mạnh mẽ, một nền dân chủ lâu đời nhưng yếu ớt, đầy e ngại và thiếu sự quả cảm.
Một ngày không xa, nếu chính quyền Brazil yêu cầu Hoa Kỳ không cho phép tay Tổng thống phạm tội diệt chủng, nói láo được tị nạn và dẫn độ về Brazil để chịu tội trước người dân Brazil thì liệu Hoa Kỳ có đáp ứng hay không? Nếu giang tay cưu mang một tên phạm tội diệt chủng và bảo vệ hắn ta, vậy Hoa kỳ có xứng đáng là một quốc gia dân chủ đầu đàn của thế giới hay không?
Những đám đông người Brazil ủng hộ dân chủ và sự thật, ủng hộ Tổng thống Lula ngây ngất với niềm vui sướng đã tràn xuống đường phố thủ đô của Brazil để ăn mừng sự hồi sinh chính trị gây chấn động của một người đàn ông mà chỉ hơn ba năm trước đang mòn mỏi trong tù vì tội tham nhũng nhưng đã bị hủy bỏ vì bị khép tội sai, vô căn cứ.
Những người dân Brazil mặc trang phục màu đỏ diễn hành về phía tòa nhà quốc hội vào sáng Chủ nhật để chúc mừng sự trở lại của ông Lula và sự sụp đổ của chế độ cực hữu dối trá Bolsonaro đang chạy trốn trách nhiệm tội diệt chủng tại Hoa Kỳ.
Nhà viết tiểu sử người Mỹ, John French, cho biết ông tin rằng sau khi tuyên chiến với nạn đói – một dấu ấn đầu tiên của chính phủ Lula – ưu tiên hàng đầu của tổng thống mới sẽ là thống nhất một quốc gia bị chia rẽ cay đắng sau một chiến dịch bầu cử độc hại bị tàn phá bởi bạo lực.
Dù ông biết rằng một sự hòa giải sẽ vô cùng khó khăn do khoảng cách nhận thức giữa hai nhóm người “Lulistas” (là những người ủng hộ ông Luala) và “Bolsonaristas” (là những người ủng hộ nhà độc tài Bolsonaro).
Điều này cũng tương tự như ở Mỹ, Donald Trump đã ra đi hai năm, về Mar-a-Lago nhưng ông ta chưa thực sự rời khỏi chính trường, vẫn tiếp tục tổ chức những cuộc biểu tình chính trị, gây thanh thế, tay chân của ông ta vẫn chiêu mộ những thành viên MAGA mới, vẫn đẩy mạnh những chiến dịch đánh phá chính phủ đương nhiệm dưới nhiều hình thức khác nhau, và những gì Trump và tay chân đang chống phá chính phủ, gây rối xã hội, cộng đồng, đảng phái chính trị là hoàn toàn công khai và gần như được phép, được pháp luật, hiến pháp bảo vệ.
Tình trạng này có khác gì như ở Brazil hay không quý vị, dĩ nhiên là khác nhau rất nhiều, vì Bolsonaro ngay trong ngày 30.12.2022, ông ta đã khăn gói lên đường sang Mỹ để xin tị nạn chính trị, ông ta dư biết nếu còn ở lại Brazil, ông ta sẽ bị người dân và luật pháp Brazil xét xử tội diệt chủng, kích động bạo lực, gây chia rẽ xã hội và chắc chắn là phải vào ăn cơm tù, vậy chẳng lẽ một nền dân chủ non trẻ như đất nước Brazil lại có quá nhiều điều đáng để cho một nước dân chủ lâu đời như Hoa Kỳ phải học hỏi hay sao?
Chắc chắn, dù có nhiều khó khăn, trở ngại trong việc đoàn kết, tạo sự cảm thông và hiểu biết giữa hai nhóm ý thức hệ khác nhau, “Lulistas” và “Bolsonaristas”, đất nước Brazil sẽ rất khó để đoàn kết tất cả 215 triệu dân dưới cùng một ngọn cờ xanh vàng của Brazil, một lòng vì đất nước Brazil.
Hoa Kỳ về điểm này cũng không có gì khác, nước Mỹ đã không thể trở lại bình thường như trước năm 2016, về mọi mặt, từ chính trị đến xã hội, nhận thức và quan điểm của 330 triệu người Mỹ, sẽ khó mà quy tụ tất cả 330 triệu người Mỹ chung lại với nhau dưới một ngọn cờ của Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ.
Tuy nhiên, với đất nước Brazil, triển vọng về một khởi đầu mới dưới một chính phủ mới của Tổng thống Lula tiến bộ và mạnh mẽ, cương quyết – đã tuyên bố sẽ chống lại tội phạm môi trường và chỉ định một phụ nữ bản địa lãnh đạo bộ đầu tiên của Brazil dành cho người bản địa – đã khiến những người ủng hộ đổ xô đến thủ đô ăn mừng.
Lời kết:
Diogo Virgílio Teixeira, một nhà nhân chủng học 41 tuổi đến từ São Paulo, cho biết rằng: “Nếu có bất kỳ ai nhận được sự ủng hộ phổ biến và sự tôn trọng quốc tế từ các nhà lãnh đạo trên khắp hành tinh này, những người muốn xây dựng lại mối quan hệ mới của đất nước họ với Brazil, thì đó chính là Tổng thống tân cử Lula da Silva. Tôi biết Tổng thống Lula sẽ không dễ dàng xây dựng lại mọi thứ mà chủ nghĩa Bolsonarismo đã phá hủy trong 4 năm qua. Nhưng tôi hy vọng ông ấy và tất cả người dân Brazil sẽ làm được.”
Trở lại với nước Mỹ, 4 năm của một tên phá hoại đã trôi qua nhưng di sản tệ hại của một kẻ phá hoại đất nước vẫn là quá lớn để khắc phục, quyền lực lập pháp tại Mỹ đang bị chia năm xẻ bảy từ tiểu bang đến liên bang, từ toà án quận đến tòa án tối cao tiểu bang và liên bang, 2 năm đã trôi qua của Tổng thống Biden, là chưa đủ, cả 2 năm còn lại cũng không đủ, và thậm chí nếu có thêm một nhiệm kỳ nữa, 4 năm nữa cũng vẫn được xem là không đủ để đưa nước Mỹ quay trở lại thời kỳ hùng mạnh, huy hoàng như trước năm 2016 nếu nước Mỹ không giải quyết được vấn nạn khó giải quyết của đất nước, đó là truy tố và kết án tên tội phạm nguy hiểm nhất nước Mỹ, kẻ có tên Donald Trump.
Việt Linh 03.01.2023