Cali Today News – Với kế hoạch 12 điểm nhằm chấm dứt cuộc chiến tranh ở Ukraine, Trung quốc đang nhắm đến việc dấn thân vào sân khấu chính trị quốc tế. Trong quá khứ Trung quốc thường tránh rủi ro và trách nhiệm của vai trò lãnh đạo đối với những câu hỏi về đối ngoại không liên quan trực tiếp đến an ninh quốc gia của nước mình. Ở trong nước, Tập Cận Bình đã củng cố được quyền lực vô song của mình, bây giờ ông ta muốn khẳng định ảnh hưởng của nước ông theo đường lối mới. Tuy nhiên, trực tiếp can dự vào cuộc chiến tranh của Nga ở Ukraine đem lại rất nhiều rủi ro cho Trung quốc trong quan hệ ngoại giao của nước này với Mỹ và Âu châu, cũng như toàn thể nền kinh tế thế giới.
Kế hoạch hòa bình của Trung quốc bao gồm những gì? Mặc dù Tây phương nghi ngờ kế hoạch của Trung quốc được thảo ra với mục đích để giúp Nga, song kế hoạch này kêu gọi thế giới phải tôn trọng chủ quyền của Ukraine, bảo vệ an ninh cho người dân Ukraine, chấm dứt những can thiệp nhằm ngăn cản viện trợ nhân đạo cho Ukraine, và lên án việc có thể sử dụng vũ khí nguyên tử. Kế hoạch này cũng phản ánh quan điểm của nhiều nước trên thế giới, những nước chỉ quan tâm đến ảnh hưởng về kinh tế của chiến tranh. Kế hoạch đề nghị ngừng bắn, chấm dứt các biện pháp chế tài, và bắt đầu những cuộc thương lượng hòa bình để làm giảm áp lực đối với giá cả của thực phẩm và năng lượng.
Mặc dù Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hứa sẽ cứu xét kế hoạch của Trung quốc, nhưng kế hoạch đó không có hy vọng được đem ra thi hành bởi vì kế hoạch này không bắt buộc quân xâm lược Nga phải rời khỏi Ukraine, và cũng không hứa sẽ hoàn trả lại cho Ukraine những vùng đất đã bị Nga chiếm đóng bất hợp pháp, và kế hoạch cũng không đưa ra đề nghị cụ thể về việc tái thiết đất nước bị tàn phá vì chiến tranh. Một cuộc ngừng bắn ngay tức khắc sẽ giúp Nga giữ nguyên những phần đất họ đã chiếm được, và buộc Ukraine phải năn nỉ Putin tự nguyện trả lại những vùng đất đai y đã lấy của Ukraine. Thực tế mà nói, không có một kế hoạch hòa bình nào có hy vọng đặt được thành công vào lúc này bởi vì cả chính quyền Nga cũng như Ukraine đều không muốn bị mất mát điều gì, cũng như chấp nhận thua.
Ngoài ra, mặc dù Bắc Kinh luôn luôn bác bỏ lời tố cáo này, chính phủ các nước Tây Phương tiếp tục cảnh báo rằng Trung quốc đang nghĩ đến việc cung cấp vũ khí cho Nga. Lời tố cao trực tiếp xuất phát từ các quan chức Hoa Kỳ nói rằng Trung quốc đang cứu xét việc này cho thấy rằng Hoa Thịnh Đốn theo dõi rất sát mọi hành động của Trung quốc, và nếu Trung quốc xúc tiếp việc giúp Nga về vũ khí họ sẽ phải lãnh hậu quả rất nghiêm trọng. Vì lý do đó, Bắc Kinh có lẽ sẽ không tiếp tế vũ khí, đạn dược cho Nga, nhưng họ hy vọng rằng mối đe dọa Bắc Kinh giúp Nga về vũ khí sẽ khiến cho các nước NATO thúc đẩy Ukraine phải đến bàn hội nghị.
Như vậy Trung quốc hy vọng kế hoạch của mình đạt được điều gì? Kế hoạch này sẽ giúp Trung quốc phát huy vai trò của mình với tư cách là nước giải quyết được vấn nạn của thế giới, đem lại hòa bình với kế hoạch được nhiều nước ủng hộ. Mặc dù các nước nghèo, đang phát triển ở Phi Châu, Mỹ La tinh và Trung đông đôi khi nêu câu hỏi động lực nào khiến cho Nga đi xâm lăng Ukraine. Nhưng họ cảm thấy họ bị trực tiếp ảnh hưởng, thiệt hại khi các nước Tây phương quyết tâm xem cuộc chiến ở Ukraine như một vấn đề cấp thiết, và bỏ quên họ, trong lúc chính họ mới là những nước đang khổ sở vì những khủng hoảng trên thế giới chẳng hạn như chậm phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19, thiếu thực phẩm, nhiên liệu và lạm phát trầm trọng. Những nước này cũng mang công mắc nợ nhiều, tị nạn xảy ra vì thay đổi khí hậu.
Kế Hoạch Hòa Bình của Trung quốc mặc nhiên miêu tả Hoa Kỳ là nước hiếu chiến và các nước trong khối NATO bị Hoa kỳ sử dụng như công cụ gây ra một cuộc chiến tranh ghê tởm kéo dài lâu và tốn kém. Ngoài ra, kế hoạch này còn giúp Tập Cận Bình có cơ hội tiếp xúc với Putin trong vị thế thượng phong. Họ Tập có thể sẽ đi thăm Mạc Tư Khoa trong những tháng sắp tới trong vai trò của một người điều giải hơn là với tư cách đồng minh của Putin, kẻ đã ra lệnh xâm lăng Ukraine. Trung quốc cũng hy vọng chiếm được lợi thế khi tiếp xúc với Hoa Kỳ và các nước Âu châu trong kế hoạch viện trợ giúp Ukraine tái thiết.
Trung quốc đang chơi một trò chơi hết sức nguy hiểm. Bất cứ một điều khoản, hình thức nào giúp nga về vũ khí sẽ khiến cho quan hệ Hoa Kỳ và Trung quốc đã bị sứt mẻ, nay trở nên trầm trọng hơn. Quan hệ giữa hai nước một khi bị đổ vỡ sẽ gây sốc trên toàn thế giới. Nhưng mặc dù Trung quốc tiếp tục giới hạn sự can dự của mình trong vai trò kẻ biện minh cho Điện Cẩm Linh, và châm chọc cục diện chiến tranh trong vai trò một nước đứng ra hòa giải, ảnh hưởng của những căng thẳng giữa Mỹ và Trung quốc sẽ khiến cho cuộc chiến ở Ukraine sẽ còn tiếp tục, mở rộng đến mức độ không ai có thể kiểm soát được.
Bài phân tích của Tiến sĩ Ian Bremmer trên báo TIME ngày 13/3/2023
Nguyễn Minh Tâm dịch