Cali Today News – Lòng tự hào dân tộc cùng tham vọng chiếm hữu toàn bộ Biển Đông đã bị một “trận cuồng phong” mạnh thổi tới đúng vào ngày 12 tháng Bảy là ngày Tòa Trọng Tài Thường Trực The Hague ra phán quyết tranh chấp do Philippines đệ nạp. Đúng như dự đoán, Bắc Kinh cương quyết phủ nhận phán quyết, lại còn cho phán quyết vô giá trị, không có tính pháp lý ràng buộc. Qua một loạt tuyên bố kèm theo bạch thư mới, Trung Cộng nhắc lại vị trí của mình cùng cảnh báo Bắc Kinh sẽ “quyết tâm giáng trả với bất cứ hành động khiêu khích nào chống lại lợi ích của Trung Cộng” tại Biển Đông.
Bắc Kinh không tiếc lời chửi rủa lời kêu gọi của bà Bộ Trưởng Ngoại Giao Julie Bishop, Úc, khuyên Bắc Kinh tuân thủ phán lệnh LHQ. Bà còn khẳng định Úc sẽ tiếp tục thực thi quyền tự do hải hành trên Biển Đông. Phát ngôn viên của bộ ngoại giao Trung Cộng cảnh cáo Úc đã dùng luật quốc tế như là ‘game chơi’ hù doạ. Những hành động’ thiếu thân thiện’ của Canberra sẽ gây hại cho Úc do Bắc Kinh sẽ xét lại quan hệ song phương.
Chính sách Bắc Kinh phản ứng lại phán quyết của Toà Trọng Tài ra sao cũng chưa rõ ràng. Tuy nhiên sau khi trút giận và củng cố lại tính hợp pháp của Đảng CS, họ hứa với dân Trung Cộng là đảng CS sẽ bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, Tập Cận Bình thật sự muốn xem lại tiến trình của Trung Cộng ra sao đối với tranh chấp tại Biển Đông? Cuối cùng kết quả có hai chọn lựa: một là tăng cường gấp đôi sức mạnh và ý chí cùng hành động; hai là xem lại chiến lược tại Biển Đông để có phương thức thuận lợi hơn. Nếu Tập chọn lựa phương pháp tăng cường gấp đôi sức mạnh, kiếm cớ lấn tới bằng nhiều nổ lực kiểm soát hải phận và không phận Biển Đông, căng thẳng sẽ lập tức tăng rất cao với nguy cơ đụng độ quân sự giữa lực lượng các bên tại đó.
Trung Cộng có thể cho chiến đấu cơ bay ra 3 phi đạo mới tại Trường Sa, quân sự hoá hoàn toàn các đảo nhân tạo. Những hành động nạo vét lòng đại dương lên để làm ‘lãnh thổ’ rõ ràng là phạm với Công Ước Quốc Tế về Luật Biển (UNCLOS). Trung Cộng sẽ hình thành một vòng cung bao ngoài Trường Sa xong tuyên bố ‘vung vít’ đủ thứ- từ biển quốc nội, lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế EEZ hay ngay cả là cái tên là thềm lục địa. Vùng nhận Diện Phòng Không –ADIZ- có thể được thành lập để chứng tỏ phạm vi rộng lớn của đường chín khúc mà Bắc Kinh từng tuyên bố. Nếu gọi là khiêu khích thì Bắc Kinh sẽ nạo vét và xây thêm một quân cảng tại đảo Bãi Cạn (Scarborough Shoal) nó chỉ cách đảo lớn Luzon của Philippines chỉ 123 dặm. Thêm nữa, Bắc Kinh có thể tiếp tục các hành vi bất hợp pháp can thiệp ngăn chận quậy phá các ngư thuyền hay các cuộc thăm dò năng lương của nước khác tại lãnh hải của họ tại Biển Đông mà Trung Cộng cứ cho là có ‘chủ quyền lịch sử?”
Cách thứ hai: Tập Cận Bình có thể đi đến quyết định dần dần sửa đổi lại chính sách cho phù hợp với phán quyết của Toà Trọng Tài và tìm kiếm sự thuận thảo với các nước láng giềng. Lấy thí dụ, có thể Trung Cộng sẽ thương thảo với Philippines để ngư dân hai nước cùng đánh cá quanh vùng tranh chấp tại Bãi Cạn. Điều này có thể xảy ra với chính sách hai bên cùng lợi(win -win): sự thoả thuận tay đôi này sẽ chứng minh đề nghị đàm phán song phương bao lâu nay là đúng, và vấn đề ngư dân Philippines có thể trở lại kiếm sống nơi vùng biển mà họ bị cấm chỉ từ bốn năm nay. Trung Cộng có thể ra dấu hiệu cho Manila biết Bắc Kinh sẽ không ngăn cản họ tìm dò dầu khí tại vùng đảo Reed Bank (Đông Sa theo Tàu). Bắc Kinh có thể ngưng việc cấm đánh cá hàng năm tại Hoàng Sa từng làm khổ ngư dân Việt Nam. Các hoạt động tương lai xây dựng tôn tạo đảo tại Trường Sa có thể giới hạn và không còn cho công chúng tới hay chỉ còn ngang mức tự vệ tối thiểu nhất mà thôi. Trung Cộng có thể ngưng nạo vét cát dưới biển để xây đảo.
Sự hợp tác giữa Trung Cộng và ASEAN có thể tiến bộ hơn và hai phía cùng thoả thuận thi hành những gì trong bộ Quy Tác Ứng Xử cho Đụng Độ Bất Ngờ trên Biển(CUES) cho các đơn vị tuần duyên cùng tuân thủ chung với Bộ Quy Tắc Ứng Xử (Code of conduct).
Chúng ta bàn tới tình huống khác là phản ứng leo thang của Trung Cộng khi Bắc Kinh cảm thấy Hoa Kỳ và đồng minh đang ‘dồn mình vào chân tường’(corner). Với lý do này thì phía Philippines nên khiêm nhường dù thắng lợi pháp lý. Các nước khác đừng dồn ép Bắc Kinh đến trạng thái ‘thẹn quá hoá giận’ khi bị cô lập quá mức. Cũng không cần thiết (và không đúng) để hạ nhục Tập Cận Bình khi tuyên bố ‘ầm ỉ’ rằng ‘đường chín khúc không hết giá trị rồi!”. Phán quyết vừa qua vẫn dành chỗ đúng cho những vùng mà đường chín khúc có thể trình bày lại hợp với chủ quyền thực sự cho Trung Cộng dựa trên yếu tố đất đai và biển phù hợp với Công Ước Quốc Tế về Luật Biển ( UNCLOS).
Hoa Kỳ và Úc nên làm gì?
Washington và Canberra nên mạnh mẽ ủng hộ đàm phán song phương giữa Manila và Bắc Kinh để san bằng các điểm bất đồng. Chúng ta nên khuyến khích các nước khác phải biết tự chế và bảo đảm rằng các chiến hạm cùng ngư thuyền nước họ phải biết tuân thủ hoàn toàn vào bộ luật UNCLOS nhằm phòng ngừa Trung Cộng lấy cớ để vi phạm lại trong nay mai.
Tự do hải hành tại Biển Đông nên tiếp tục, nhưng thời gian và tiến trình phải cân nhắc cẩn thận. Nhiệm vụ này phải yên lặng không cần làm ‘ầm ỉ- khoe khoang’. Nếu các chi tiết trong công việc này của Mỹ lộ ra ngoài truyền thông, thì Ngũ Giác Đài nên xác nhận là chuyến đi thi hành quyền tự do hải hành và không hành thường lệ không nhằm thách thức chủ quyền của Trung Cộng. Nếu như lý lẻ và hành động phía Bắc Kinh cho chúng ta thấy rằng họ không “tuyên bố chủ quyền vượt mức” theo phán quyết của UNCLOS, các hoạt động bảo vệ tư do hải và phi hành của Mỹ cũng không còn cần thiết phải tiếp tục nữa.
Chính phủ sắp tới của Hoa Kỳ phải ưu tiên tìm kiếm sự phê chuẩn UNCLOS của Thượng Viện Hoa Kỳ. Chính sách trung tâm của Hoa Kỳ nhắm vào Biển Đông cần phải dựa trên luật lệ từng được chứng minh là đúng đắn nhất. Thật là một sư mâu thuẫn, nếu không muốn nói là đạo đức giả, khi Hoa Kỳ khăng khăng đòi Trung Cộng phải tuân thủ công ước này trong lúc chính Mỹ lại từ chối không chịu gia nhập vào công ước này, chính điều này sẽ phá đi thẩm quyền đạo đức cho chính Hoa Kỳ. Nếu các nguyên tắc cùng các điều khoản thi hành trong công ước UNCLOS là quan trọng cho quyền lợi của Mỹ, thế thì Hoa Kỳ nên phê chuẩn ngay thôi.
Bonier Glaser/ Senior Adviser for Asia and Director
bản dịch của Đinh Hoa Lư
