Ngày 15 tháng 11 năm 2022, khi Donald Trump tuyên bố rằng ông ta sẽ ra tái tranh cử tổng thống vào năm 2024.
Việc ứng cử của ông ta đã đặt ra một câu hỏi rất tự nhiên—đó là, điều gì sẽ xảy ra với các cuộc điều tra liên bang về những hành vi sai phạm của ông ta?
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Bộ Tư pháp đang điều tra vai trò của Trump trong vụ tấn công vào Điện Capitol của Hoa Kỳ ngày 6 tháng 1 năm 2021 và những hành vi liên quan. Ngoài ra, DOJ cũng đang điều tra việc Trump lưu giữ các tài liệu nhạy cảm của chính phủ tại nơi ở riêng ở Mar-a-Lago.
Mặc dù Bộ trưởng Tư pháp Merrick Garland thường xuyên nói rằng “không ai đứng trên luật pháp”, nhưng trên thực tế thì các cuộc điều tra đều trở nên phức tạp hơn khi chúng liên quan đến các vấn đề nhạy cảm như bầu cử.
Trong những trường hợp như vậy, có hai vấn đề xảy ra, việc áp dụng chính sách của DOJ từ bao lâu nay là luôn chống lại việc can thiệp vào các cuộc bầu cử và việc xem xét bổ nhiệm một luật sư đặc biệt.
Đầu tiên, chính sách của DOJ quy định rằng các công tố viên phải luôn hành động “công bằng, trung lập và không đảng phái”. Vì lý do đó, họ bị cấm “lựa chọn thời điểm” của các bước điều tra hoặc hành động khác trong một vụ án “nhằm mục đích ảnh hưởng đến bất kỳ cuộc bầu cử nào, hoặc nhằm mục đích tạo lợi thế hoặc bất lợi cho bất kỳ ứng cử viên hoặc đảng phái chính trị nào”. Vì vậy, có thể xem chính sách bất thành văn này là một công cụ tiêu chuẩn của Bộ Tư pháp. Nhưng việc Garland quyết định nhắc nhở bộ phận dưới quyền của mình về “sự nhạy cảm trong bầu cử” vào thời điểm đất nước đang yêu cầu chế độ Trump phải chịu trách nhiệm về việc cố gắng lật đổ chính phủ khiến có vẻ như Merrick Garland đang cố tình ngăn chặn cuộc điều tra sâu hơn về chính quyền cũ.
Hơn nữa, bản ghi nhớ của Merrick Garland không chỉ là điều bình thường. Vì bản ghi nhớ này có sử dụng lại những trích dẫn từ một bản ghi nhớ khác, chính xác là từ tháng 2 năm 2020, của cựu Bộ trưởng Tư pháp William Barr. Bản ghi nhớ đó nói rằng bất kỳ cuộc điều tra tội phạm nào được mở ra đối với những người “nhạy cảm về chính trị” đều cần phải được sự chấp thuận của cá nhân của Bộ trưởng Tư pháp. Nhưng đọc kỹ thì toàn bộ các điểm quan trọng của bản ghi nhớ William Barr mà Merrick Garland tái sử dụng, đó là không nên làm bất cứ điều gì có thể ảnh hưởng tiêu cực đến người có ảnh hưởng quan trọng hay trong vị trí có thể trở thành một ứng cử viên Tổng thống trong tương lai.
Nếu Merrick Garland thực sự lo lắng về sự xuất hiện của chủ nghĩa thiên vị chính trị, thì ông ta nên trích dẫn những lời khuyên của một ai đó không phải là một cựu Bộ trưởng Tư pháp là người từng bị tai tiếng nhiều nhất về mặt chính trị trong lịch sử Hoa Kỳ hiện đại.
Ông Bill Barr là điển hình cho một mẫu người đó, ông ta đã để chính trị chi phối các quyết định truy tố. Việc trích dẫn những điểm cần ghi nhớ của Bill Barr không chỉ hợp pháp hóa cách tiếp cận tham nhũng của Bill Barr đối với Bộ Tư pháp mà còn làm loãng đi các cuộc điều tra về các đảng viên Cộng hòa bị tình nghi phạm tội như Donald Trump và các tay chân vòng trong, các nhà lập pháp Cộng Hòa có tham gia vào âm mưu bạo loạn ở đồi Capitol.
Hầu hết các công tố viên đều đọc các bản ghi nhớ một cách rộng rãi để cấm thực hiện các bước điều tra không “vì mục đích” có thể gây ra ảnh hưởng đến một cuộc bầu cử.
Merrick Garland muốn tất cả công việc của Bộ tư pháp phải là phi chính trị nhưng việc đưa ra bản ghi nhớ có sử dụng những điểm nhấn của Bill Barr giống như một nỗ lực có động cơ chính trị nhằm loại bỏ bản thân và bộ phận của ông khỏi trách nhiệm.
Do đó, theo thông lệ của tính chất công việc thường nói rằng DOJ nên im lặng trong khoảng 60 ngày trước cuộc bầu cử liên quan đến một người nào đó có thể liên quan đến vụ án, tránh tạo cho công chúng ấn tượng rằng ứng cử viên là kẻ gian trong khi người đó thiếu thời gian để tự bảo vệ mình.
Trong trường hợp của Donald Trump, ý định của ông ta là tuyên bố ứng cử trước cuộc bầu cử với thời gian khá dài, 2 năm chủ yếu vừa giành ưu thế trước các ứng viên khác đang chần chừ vừa tạo cho bản thân một tư thế chính trị vững chắc hơn khi chưa đưa ra tuyên bố trước các cuộc điều tra từ nhiều nơi.
Nếu Trump bị truy tố trong một hoặc cả hai trường hợp, thì ông ta sẽ cố gắng đóng trọn vai là một nạn nhân và tuyên bố rằng các cuộc điều tra là nỗ lực của đảng phái nhằm làm mất uy tín và cơ hội ứng cử của ông ta.
Về mặt dư luận, thì chiến lược này có thể giúp ông ta về mặt chính trị, nhưng nó không liên quan đến chính sách của DOJ. Merrick Garland khó có thể từ bỏ điều này trước một cuộc bầu cử còn cách xa thời điểm hiện tại gần 2 năm chỉ đơn giản là để ngăn Trump cáo buộc việc truy tố ông ta là vì lý do đảng phái chính trị. Thời gian sớm nhất mà chính sách này có thể có hiệu lực chỉ là 60 ngày trước cuộc bầu cử sơ bộ đầu tiên vào tháng 1 năm 2023 và thậm chí đó còn là vấn đề cần phải diễn giải thêm.
Vần đề thứ hai, các quy định của liên bang quy định rằng một luật sư đặc biệt phải được chỉ định từ bên ngoài chính phủ Hoa Kỳ khi một cuộc điều tra cho thấy có xung đột lợi ích đối với Bộ Tư pháp. Ví dụ: vào năm 2017, Robert Mueller được chỉ định điều tra các mối liên hệ giữa Nga và chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2016 của Trump vì với tư cách là tổng thống đương nhiệm, Trump có quyền sa thải bất kỳ ai tại Bộ Tư pháp. Điều tra ông chủ của một người dưới quyền là một xung đột lợi ích rõ ràng.
Một lập luận khác được đưa ra cho rằng nên chỉ định một cố vấn đặc biệt để tiếp quản các cuộc điều tra khi Trump đang là ứng cử viên. Nhưng tôi nghĩ lập luận tốt hơn là không cần cố vấn đặc biệt, vì thực sự điều này sẽ gây hại cho cuộc điều tra ở giai đoạn này vì ba điểm như sau:
- Điểm thứ nhất, ông Biden chưa phải là ứng cử viên chính thức của đảng Dân Chủ cho năm 2024 và thậm chí có thể ông sẽ không tái tranh cử. Nhưng ngay cả khi ông Biden ra tái tranh cử, thì cũng không có gì bảo đảm rằng Trump sẽ là ứng cử viên chính thức của GOP.
- Điểm thứ hai, trong lịch sử Hoa Kỳ chưa từng có tiền lệ việc chỉ định một công tố viên đặc biệt để điều tra một ứng cử viên tổng thống. Khi bà Hillary Clinton bị điều tra vì giải quyết sai thông tin mật trên máy chủ email riêng của bà vào năm 2016, đã không có cố vấn đặc biệt nào được chỉ định.
Một mặt khác, việc chỉ định một luật sư đặc biệt để điều tra bất kỳ ai tuyên bố ứng cử hai năm trước cuộc bầu cử sẽ tạo ra một tiền lệ nguy hiểm. Bất kỳ công dân nào trên 35 tuổi đều có thể tuyên bố vận động tranh cử tổng thống. Họ thậm chí không cần phải làm theo vì họ có thể kết thúc chiến dịch của mình bất cứ lúc nào chỉ bằng lời nói đơn giản là xong. Nói đơn giản dễ hiểu hơn một chút, là Hiến pháp chỉ liệt kê ba tiêu chuẩn cho chức vụ Tổng thống Mỹ – đó là người phải từ 35 tuổi trở lên, là công dân Mỹ và phải sống ở Hoa Kỳ ít nhất 14 năm. Ai hội đủ 3 điều kiện này đều có quyền đưa ra tuyên bố tranh cử Tổng thống, kể cả một người đang thụ án trong tù.
Việc đưa ra một cố vấn đặc biệt để điều tra một ứng cử viên tuyên bố vận động tranh cử được xem là một quyết định không khôn ngoan, sẽ là một cách dễ dàng bị đối tượng điều tra chỉ trích là vỉ đảng phái, vì quan điểm chính trị.
- Điểm thứ ba cũng là điển khó nhất, khi phải tìm cho ra một người có thể đóng vai trò cố vấn đặc biệt trong những trường hợp này, phải là người sẽ mang lại niềm tin cho công chúng. Khi Robert Mueller được bổ nhiệm, không ai trong giới luật pháp được tôn trọng hơn vì sự chính trực của ông ấy, nhưng điều đó vẫn không ngăn được Trump lên tiếng chê bai, chỉ trích ông ấy, coi cuộc điều tra của ông ấy là một “cuộc tấn công bất hợp pháp và phản quốc”.
Trong thế giới đảng phái phân cực của nước Mỹ như hiện nay, hầu hết những người chỉ trích DOJ đều sẽ không hài lòng với bất kỳ ai sẵn sàng nhận công việc với trách nhiệm nặng nề này.
Và cuối cùng, sự độc lập của một công tố viên đặc biệt dù sao cũng không thể là hoàn toàn và tuyệt đối trong mọi khía cạnh liên quan của cuộc sống riêng tư. Các quy định cho phép Bộ trưởng Tư pháp có toàn quyền bác bỏ quyết định của một luật sư đặc biệt nhưng Bộ trưởng Tư pháp phải báo cáo trước Quốc hội trước khi ông bác bỏ một quyết định do luật sư đặc biệt đề xuất.
Nhưng đây chính là điều bất cập trong Hiến pháp, vì nếu Bộ trưởng Tư pháp có toàn quyền ảnh hưởng đến kết quả điều tra, thì quyền hạn thực sự của luật sư đặc biệt không còn được xem là độc lập.
Trên thực tế, việc bổ nhiệm một luật sư đặc biệt dường như lại làm suy yếu chính những quan điểm được thể hiện trong chính sách nhạy cảm với bầu cử—rằng các luật sư của DOJ cam kết “công bằng, trung lập và không đảng phái”. Nếu vậy, thì không cần phải có một cố vấn đặc biệt để bảo đảm sự công bằng của công chúng.
Việc bổ nhiệm một luật sư đặc biệt bên ngoài có xu hướng gợi ý rằng tất cả các luật sư của DOJ luôn làm việc không công bằng.
Nếu Merrick Garland muốn thúc đẩy quan điểm rằng Bộ Tư pháp hành động “không sợ hãi hay thiên vị,” thì không cố vấn đặc biệt bên ngoài nào có thể làm công việc này tốt hơn một trong những luật sư chuyên nghiệp của DOJ, đây cũng là một lập luận đáng suy nghĩ nhưng rất tiếc cách làm việc của Bộ tư pháp bao lâu nay lại không hề muốn làm bằng sức mình, dùng người của mình để tránh lời ra tiếng vào và ảnh hưởng đến sự trung lập của thể chế.
Ngoài các yếu tố pháp lý này, một cân nhắc thực tế cũng cản trở việc chỉ định một luật sư đặc biệt, đó là: thời gian. Việc chỉ định một luật sư mới tiếp quản cuộc điều tra sẽ tạo ra sự chậm trễ. Một luật sư mới sẽ cần thuê nhân viên của riêng mình, tất cả những người này sẽ cần thời gian để bắt kịp tốc độ.
Lời kết:
Bản ghi nhớ của Merrick Garland đã mang lại cho Donald Trump một niềm tin không thể bị hiểu sai, rằng chỉ với tư cách một ứng cử viên Tổng thống dù không phải là chính thức sẽ bảo vệ ông ta khỏi bị điều tra và truy tố. Donald Trump nhận thức được tất cả những điều này.
Sự miễn cưỡng đã nêu của ông trong việc truy tố các ứng cử viên tranh cử có thể chính là điều thúc đẩy quyết định Trump tự tuyên bố mình là ứng cử viên tranh cử ghế Tổng thống trước thời gian 2 năm.Và nếu Garland vẫn buộc tội Trump sau khi ông ấy tuyên bố, Trump sẽ sử dụng bản ghi nhớ của chính Garland và có thể công khai nói rằng, Garland có động cơ chính trị vì đã phớt lờ bản hướng dẫn của chính mình.
Nếu Trump đang tìm đường quay lại Tòa Bạch Ốc, thì DOJ không chỉ phải hoàn thành các cuộc điều tra mà còn cả các phiên tòa trước ngày 20 tháng 1 năm 2025, vì đó chính là thời khắc mà một Tổng thống mới, tuyên thệ nhậm chức và có thể thực hiện hành động tự ân xá cho chính mình.
Tóm lại, thời gian không chờ đợi bất cứ ai, kể cả các công tố viên đặc biệt và ông Merrick Garland. Merrick Garland giống như một trọng tài quá lo lắng về sự thiên vị đối với đội này hay đội kia đến nỗi ông ta cất cái còi vào túi và từ chối bắt lỗi. Ông ấy nghĩ rằng ông ấy vô tư, trung lập nhưng thực ra ông ấy chỉ đang giúp một đội chơi không đúng luật.
Việt Linh 18.01.2023